آتش‌سوزی یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌هایی است که می‌تواند خسارت‌های مالی و جانی متعدد به همراه داشته باشد به همین دلیل امروزه در تمامی ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری و … از انواع سیستم‌های اعلام و اطفا حریق استفاده می‌شود تا در صورت بروز هرگونه حریق از توسعه آن و خسارت‌های بیشتر جلوگیری شود. کپسول‌های آتش‌نشانی از جمله بهترین و کاربردی‌ترین سیستم‌های اطفا هستند که به واسطه ویژگی‌های منحصربه‌فردی همچون وزن کم، قابلیت حمل راحت، تنوع بالا و … محبوبیت بالایی دارند. انواع مختلفی از این کپسول‌ها وجود دارند و هر کدام از آن‌ها می‌توانند حاوی مواد مختلفی باشند و برای اطفای نوع خاصی از آتش‌سوزی‌ها به کار بروند. در ادامه مطلب به بررسی انواع کپسول آتش نشانی و کاربرد انواع خاموش‌کننده آتش پرداخته می‌شود.
کپسول آتش‌نشانی و اجزای آن
کپسول آتش‌نشانی یا سیلندر خاموش‌کننده در اصل یک مخزن قابل حمل است که برای خاموش کردن آتش‌های کوچک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کپسول‌ها می‌توانند از نظر نوع مواد داخل سیلندر و رنگ تنوع بالایی داشته باشند و هر کدام برای اطفای نوع خاصی از حریق به کار بروند. هر کدام از انواع کپسول آتش نشانی می‌توانند از اجزای مختلفی تشکیل شوند که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- نازل یا پاشنده که به شلنگ یا سیلندر متصل هستند.
- برچسب مشخصات که مشخص کننده کلاس حریق، نحوه استفاده، تاریخ انقضا و … است.
- سیلندر یا بدنه اصلی کپسول که از مواد محافظت می‌کند.
- فشارسنج یا مانومتر که برای مشخص کردن فشار گاز داخل مخزن به کار می‌رود.
- دستگیره یا اهرم که برای آزاد کردن ماده درون مخزن استفاده می‌شود.
- ضامن یا پین که دستگیره و اهرم را آزاد می‌کند.
- شیلنگ تخلیه که برای تخلیه مواد داخل سیلندر به کار می‌رود.
انواع کپسول آتش نشانی
همان‌طور که گفته شد کپسول‌های آتش‌نشانی می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی همچون وزن، رنگ، نوع ماده خاموش‌کننده و … دسته‌بندی شوند و کاربردهای متعددی داشته باشند. از نظر نوع مواد خاموش‌کننده این کپسول‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
کپسول آتش‌نشانی CO2
کپسول‌های CO2 بیشتر در اماکن سربسته و برای آتش‌های الکتریکی و تجهیزات الکترونیکی به کار می‌روند چرا که این ماده هادی جریان الکتریکی نیست و تأثیری بر روی لوازم برقی نخواهد داشت. استفاده از این کپسول در فضای باز توصیه نمی‌شود چرا که در فضای باز گاز CO2 پراکنده شده و میزان اثربخشی آن کاهش پیدا می‌کند. قدرت پرتاپ این کپسول‌ها 2 تا 4 متر است و باید به آتش نزدیک باشد تا اثر مثبتی داشته باشد. این کپسول‌ها می‌توانند برای اطفا انواع آتشسوزیهای کلاس B و C استفاده شوند.
کپسول آتش‌نشانی آبی (آب و گاز)
از دیگر کپسول‌های کاربردی آتش‌نشانی می‌توان به کپسول آبی استفاده کرد که در آن از گاز CO2 نیز استفاده شده است. این کپسول غیر قابل کنترل است و چنانچه گاز از کارتریج خارج شود دیگر امکان استفاده مجدد از آن وجود نخواهد داشت. این کپسول دارای حداقل مدت زمان تخلیه 60 ثانیه است و برای خاموش کردن انواع آتشسوزیهای لوازم چوبی، کارتن، مبلمان، فرش و آتشسوزیهای کلاس A به کار می‌رود. در مقاله‌ای تحت عنوان انواع گاز قابل اشتعال به بررسی انواع گازهای قابل اشتعال پرداخته شده که می‌تواند اطلاعت مناسب و مفیدی در اختیار خوانندگان قرار بدهد.
کپسول آتش‌نشانی فوم
کپسول آتش‌نشانی فوم با نوار خردلی رنگ از دیگر انواع کپسول آتش نشانی است و به منظور خاموش کردن آتش‌سوزی مایعات استفاده می‌شود. فوم همانند آب بر روی برخی لوازم مانند لوازم برقی می‌تواند اثرات منفی و نامطلوب داشته باشد و نباید از آن استفاده کرد. این کپسول می‌تواند برای خاموش کردن آتشسوزیهای کلاس B گزینه بسیار خوبی باشد و از گسترش و توسعه آن‌ها جلوگیری می‌کند.
کپسول آتش‌نشانی پودری (پودر و گاز)
از دیگر کپسول‌های آتش‌نشانی کاربردی و رایج می‌توان به کپسول پودری حاوی پودر و گاز اشاره کرد که برای خاموش کردن آتشسوزیهای مایعات و فلزات کاربرد دارد. این کپسول‌ها از نوع خاصی از پودرها استفاده می‌کنند و می‌توانند برای آتشسوزیهای وسیع و گسترده مناسب باشند. در اصل این کپسول‌ها برای خاموش کردن انواع آتشسوزیهای کلاس A، B، C و D مناسب هستند.
کپسول آتش‌نشانی بیوورسال
کپسول‌های بیوورسال به دلیل داشتن ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی همچون دوستدار محیط زیست بودن، عدم بازگشت شعله، عدم خورندگی، توانایی بسیار بالا در خاموش کردن آتش‌های گسترده، غیر فعال کننده هر 4 عامل اصلی انتشار حریق (اکسیژن-حرارت-سوخت-زنجیره آتش) و … می‌توانند برای خاموش کردن انواع آتشسوزیهای ناشی از مواد چوبی، کاغذ، پارچه، پلاستیک، روغن و … مناسب باشند و برای حریق‌های کلاس A و B به کار می‌روند. در مقاله دیگری از سایت ماد ایمن پاسارگاد به سیستم اطفاء حریق گازی FM200 پرداخته شده که مطالعه آن خالی از لطف نخواهد بود.
انواع خاموش‌کننده‌های آتش
همان‌طور که گفته شد انواع کپسول آتش نشانی از مواد مختلفی برخوردار هستند که می‌توانند ویژگی‌های متفاوتی داشته باشند و انواع آتش‌سوزی‌ها را اطفا کنند. به صورت کلی خاموش‌کننده‌های آتش می‌توانند انواع مختلفی همچون اطفا حریق گازی و آبی داشته باشند که مهم‌ترین و رایج‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- خاموش‌کننده‌های پودری که شامل مواد شیمیایی خشک بوده و در سیلندرهایی با رنگ قرمز نگهداری می‌شوند و می‌توانند برای اطفا آتشسوزیهای کلاس A، B و C مؤثر باشند.
- خاموش‌کننده CO2 که یک گاز غیر قابل اشتعال تحت‌فشار است و برای آتشسوزیهای الکتریکی به کار می‌رود و می‌توان برای اطفا مایعات قابل اشتعال نیز از آن‌ها استفاده کرد.
- خاموش‌کننده فوم که در سیلندرهای قرمز با نوار کرم رنگ نگهداری می‌شوند و باعث حذف گرمای آتش و از بین بردن اکسیژن از سایر عناصر می‌شود. این خاموش‌کننده برای آتشسوزیهای کلاس A و B کارایی دارد هرچند به صورت محدود برای در آتش‌های کلاس F نیز استفاده می‌شود.
- خاموش‌کننده شیمیایی مرطوب که برای آتشسوزیهای کلاس A و F بسیار مفید هستند و معمولا برای خاموش کردن آتش‌های ناشی از روغن‌های پخت‌وپز و سایر مواد چرب طراحی شده‌اند.
- خاموش‌کننده آب که در سیلندرهای قرمز رنگ جامد عرضه شده و فقط برای آتشسوزیهای کلاس A مناسب هستند و می‌توانند عنصر گرما را از بین ببرند.
جمع‌بندی نهایی
استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی برای خاموش کردن آتشسوزیهای کوچک و کم حجم بسیار رایج است و امروزه انواع مختلفی از این کپسول‌ها در دسترس هستند که رایج‌ترین آن‌ها کپسول CO2، کپسول آبی، کپسول پودری وکپسول بیوورسال هستند که هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته و برای اطفا آتشسوزیهای کلاس‌های مختلفی استفاده می‌شوند.