پارکینگ‌ها، خصوصاً پارکینگ ساختمان‌های بزرگ، مجموعه‌های خدماتی و … از جمله آلوده‌ترین و سمی‌ترین محیط‌ها برای انسان هستند چرا که دود ماشین و گازهای سمی تولید شده می‌توانند آسیب‌ها و مشکلات مختلفی ایجاد کنند و حتی در بسیاری از موارد این آلودگی‌ها می‌توانند منجر به مرگ افراد شوند به همین دلیل تهویه و تخلیه دود پارکینگ از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در حقیقت تجمع گازهای حاصل از احتراق و دودهای اگزوز خودروها می‌توانند در پارکینگ‌هایی که از سیستم تهویه مناسبی برخوردار نیستند باعث انفجار و خسارت‌های جانی و مالی زیادی شوند. همچنین در صورت بروز حریق در این مکان‌ها به دلیل بسته بودن فضا ممکن است مشکلات زیادی ایجاد شود و حتماً باید یک سیستم تهویه مناسب در محیط نصب شود.
سیستم تهویه پارکینگ چیست؟
همان‌گونه که از نام آن مشخص است سیستم تهویه پارکینگ به سیستمی گفته می‌شود که هدف اصلی آن کنترل دود و آلودگی‌های موجود در فضای پارکینگ‌ها است. این سیستم از قطعات و تجهیزات مختلفی همچون جت فن، دمپر و … تشکیل می‌شود و با تأییدیه سازمان آتش‌نشانی در پارکینگ‌ها نصب می‌شود. از دیگر اهداف استفاده از این سیستم‌ها می‌توان به مواردی همچون عاری نگهداشت مسیرهای فرار از دود، کم کردن میزان خسارات و آسیب‌های ناشی از آتش‌سوزی به بخش‌های مختلف سازه، کاهش خطرات ناشی از گازهای سمی و آلوده، تأخیر انداختن در پدید گرگرفتگی یکپارچه و جلوگیری از گسترش آتش اشاره کرد.
روش‌های تهویه پارکینگ‌ها
به صورت کلی برای تهویه پارکینگ‌ها می‌توان از دو روش اصلی سیستم تهویه طبیعی و سیستم تهویه مکانیکی استفاده کرد.
سیستم تهویه طبیعی
روش تهویه طبیعی یا Cross Flow Ventilation به کمک باد صورت می‌گیرد و به صورت کلی از آن برای کنترل دود در شرایط آتش‌سوزی استفاده می‌شود و نباید به‌عنوان راهی محافظت از مسیرهای فرار در شرايط آتش‌سوزی در نظر گرفته شود. چنانچه از سیستم طبیعی برای تهویه و تخلیه دود پارکینگ استفاده شد باید از تجهیزات خودکار مورد تایید استانداردها استفاده کرد. تهویه طبیعی باید از طریق قسمت‌های باز دائمی در جداره‌ها یا سقف، برای هر تراز پارکینگ تأمین شود.
سیستم تهویه مکانیکی
روش کارآمدتر و مفیدتر تهویه پارکینگ‌ها استفاده از روش تهویه مکانیکی است که از امکانات و تجهیزات مختلفی استفاده می‌شود. این سیستم می‌تواند به سه روش مختلف انجام شود و هر کدام از آنها می‌توانند برای پارکینگ‌ها و محیط‌های مختلفی کاربرد خواهند داشت و شامل سیستم هواکش ساده، سیستم تهویه با کانال‌کشی و سیستم تهویه با جت فن (Jet Fan) هستند:
سیستم تهویه دود پارکینگ ساده
سیستم تهویه پارکینگ ساده در حقیقت یک هواکش پروانه‌ای است که معمولاً برای پارکینگ‌ها و فضاهای کوچک استفاده می‌شود. از این سیستم معمولاً زمانی استفاده می‌شود که پارکینگ روزنه‌ای رو به بیرون داشته باشد که بتوان پروانه را در آن نصب کرد و هوای محیط تهویه شود. این سیستم به هیچ عنوان برای پارکینگ‌های بزرگ گزینه مناسبی نیست و نمی‌تواند به خوبی هوای محیط‌های بزرگ را تمیز و تهویه کند. در مقاله دیگری تحت عنوان سیستم اطفاء حریق گازی FM200 به بررسی کامل سیستم FM200، ویژگی‌ها و کاربردهای آن پرداخته شده که مطالعه آن خالی از لطف نخواهد بود.
سیستم تخلیه دود پارکینگ با کانال‌کشی
نصب و راه‌اندازی این سیستم با استفاده از فن‌های تخلیه و کانال‌های تعبیه شده در سقف پارکینگ‌ها صورت می‌گیرد و تخلیه هوای آلوده و تزریق هوای تازه به محیط از طریق این کانال‌ها انجام خواهد شد. در این روش برای اجرای کانال زیر سقف طبقات لازم است که فضای لازم برای تأمین ارتفاع مجاز پارکینگ در نظر گرفته شود. از جمله مهم‌ترین معایبی که برای تهویه و تخلیه دود پارکینگ با روش کانال‌کشی عنوان می‌شود می‌توان به مواردی همچون هزینه‌های زیاد، امکان عدم تهویه کامل پارکینگ، کاهش ارتفاع سقف پارکینگ به دلیل کانال‌کشی، کاهش زیبایی دکوراسیون و فضای پارکینگ و در نهایت وجود سروصدای زیاد اشاره کرد.
سیستم تهویه پارکینگ با جت فن
استفاده از جت فن‌ها (Jet Fan) به‌عنوان یک روش مدرن و به‌روز برای تهویه پارکینگ‌ها شناخته می‌شود و می‌توانند به سرعت هوای داخل پارکینگ را تهویه کنند. این جت فن‌ها در اصل نوعی از فن‌های محوری هستند که به دلیل استفاده از پروفیل‌های ویژه در پروانه‌های آنها عملیات تهویه هوای پارکینگ با فشار و سرعت بالاتری نسبت به روش قبلی انجام می‌شود. این سیستم‌ها می‌توانند بهترین انتخاب برای پارکینگ‌ها و مکان‌هایی باشند که نیاز به هوادهی زیادی دارند در حالی که از فضای کمی برخوردارند. استفاده از جت فن‌ها امروزه رواج بیشتری نسبت به سیستم کانال‌کشی دارد و از عملکرد بسیار بالاتری نیز برخوردار است. البته باید توجه داشت که طراحی، مشاوره و نظارت سیستم‌ها باید توسط ارگان‌ها و متخصصان ماهر انجام شود تا سیستم تهویه بالاترین راندمان را داشته باشد. از مهم‌ترین مزایای جت فن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- صرفه‌جویی در فضا و مصرف انرژی
- هزینه نگهداری پایین و زیبایی بیشتر
- وزن کمتر در مقایسه با سیستم کانال‌کشی
- عدم ایجاد آلودگی صوتی
- پوشش کامل تمام فضای پارکینگ و تهویه کامل هوا
جت فن چیست و شامل چه اجزایی می‌شود؟
همان‌طور که گفته شد استفاده از جت فن‌ها بهترین و موثرترین روش برای تهویه و تخلیه دود پارکینگ هستند و در اصل نوعی فن هستند که می‌توانند هوای تازه را وارد محیط کرده و هوای آلوده محیط را خارج نمایند. جت فن‌ها همانند اگزاست فن مقاوم در برابر حریق اف ۳۰۰ می‌توانند اجزای مختلفی داشته باشند که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- موتور الکتریکی که بخش محرک جت فن بوده و وظیفه چرخش پروانه‌ها را بر عهده دارد.
- پروانه‌ها که وظیفه تامین جریان هوای مورد نیاز را به عهده دارند
- بدنه جت فن‌ها که به‌عنوان شاسی نگه دارنده تجهیزات و همچنین محافظ کلیه قطعات نقش اساسی را ایفا می‌کند.
طراحی سیستم تخلیه دود پارکینگ به وسیله جت فن
همان‌طور که گفته شد طراحی و نصب جت فن‌ها در فضای پارکینگ یک کار تخصصی است و باید زیر نظر متخصصان امر انجام شود. در مرحله اول لازم است که فضای پارکینگ به دقت بررسی شود چرا که ممکن است لازم باشد تعدادی از فن‌ها را از مدار خارج شده و یا تعدادی به مدار اضافه شوند. در مواردی هم نیاز به تغییر جهت‌گیری فن‌ها است و در کل باید برای هر پارکینگ شرایط کلی آن مورد بررسی قرار بگیرد.
با توجه به طراحی و هندسه پارکینگ، شناسایی نقاط ورود هوای تازه و نقاط تخلیه هوا از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که مسیر حرکت هوا باید با مسیر هوای طبیعی هماهنگ و هوا در محیط به شکل مؤثر در حرکت باشد. برای طراحی بهتر سیستم تهویه پارکینگ با جت فن باید به موارد زیر توجه ویژه‌ای داشت:
- برای سیستم با جریان خطی بهتر است نقاط ورود هوای تازه و نقاط تخلیه هوا به صورت طولی درون پارکینگ قرار بگیرند.
- طراحی سیستم تخلیه نباید با مسیر جریان هوای طبیعی در تعارض باشد.
- نقاط ورود هوای تازه باید شامل رمپ‌های دسترسی به بیرون باشند
- برای محاسبه تعداد فن‌ها حتماً باید به مساحت پارکینگ توجه شود و فن‌ها نیز باید با فاصله‌های استاندارد نصب شوند تا بتوانند بیشترین کارایی را داشته باشند.
هزینه نصب تهویه و تخلیه دود پارکینگ
برای اجرای هر کدام از سیستم‌های تهویه و تخلیه دود پارکینگ لازم است که از تجهیزات مختلفی استفاده شود و این می‌تواند در هزینه‌های نهایی مؤثر باشد. به صورت کلی هزینه سیستم تهویه پارکینگ همانند قیمت اعلام حریق می‌تواند تحت تأثیر فاکتورهایی همچون نوع سیستم انتخاب شده برای تهویه، میزان مساحت پارکینگ، تعداد جت فن‌ها، قدرت موتور جت فن‌ها، هزینه‌های نصب و راه‌اندازی، برند و شرکت تولیدکننده تجهیزات تهویه و … اشاره کرد.
جمع‌بندی نهایی
تهویه و تخلیه دود پارکینگ به علت وجود دود، گازهای سمی و آلودگی‌ها مختلف از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و چنانچه هوای پارکینگ به خوبی تهویه و تمیز نشود ممکن است خسارت‌های مالی و جانی متعددی به همراه داشته باشد. برای تهویه هوای پارکینگ می‌توان از روش‌های طبیعی و مکانیکی استفاده کرده که رایج‌ترین و مؤثرترین آنها استفاده از سیستم تهویه پارکینگ با جت فن می‌باشد.