اعلام حریق
پیشرفت و توسعه علوم و تکنولوژی‌های مختلف در دهه‌های گذشته کمک کرده است که بتوان با استفاده از امکانات و تجهیزات مدرن و بهینه به افزایش ایمنی ساختمان‌ها و مقاومت آنها در برابر عواملی همچون آتش‌سوزی، سرقت و … کمک کرد. یکی از مهم‌ترین خسارت‌های مالی و جانی که می‌توان به راحتی از آنها جلوگیری کرد، خسارات ناشی از حریق و آتش‌سوزی است. سامانه و سیستم اعلام حریق به عنوان یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین سیستم‌های حفاظتی و نظارتی در ساختمان‌ها شناخته می‌شود که نقش ویژه‌ای در پیشگیری از بروز آتش‌سوزی و خسارت‌های ناشی از آن دارد. در ادامه مطلب به بررسی کامل سیستم اعلام حریق، انواع و اجزای آن پرداخته خواهد شد.
سیستم اعلام حریق چیست؟
سیستم اعلام یا اعلان حریق در حقیقت مجموعه‌ای از تجهیزات آتش‌نشانی است که با هماهنگی یکدیگر برای خبر دادن و آشکارسازی وقوع حریق در محیط‌های مختلف مانند ساختمان عمل می‌کنند. این سامانه آشکارسازی مجموعه‌ای از قطعات الکترونیکی است که به دلیل وجود سنسورهای دقیق می‌توانند به امنیت ساختمان‌ها کمک کنند. این سیستم‌ها بر اساس غلظت دود و حرارت به وجود آمده از آتش احتمالی و یا انواع گازهای خطرناک، قابل تنظیم هستند و می‌توان میزان حساسیت آن را نیز تغییر داد. امروزه در استانداردهای متعدد معتبر خارجی BS 5839-1، NFPA72، EN54، EVPU، LPCB، UL، VDS، TUV، CQST BS5839 و داخلی 1-19864 و همچنین مقررات ملی ساختمان یا دستورالعمل‌های طراحی و اجرای سیستم‌های اعلام حریق نقش استفاده از یک سیستم اعلام حریق پررنگ‌تر از گذشته نشان داده شده است.
انواع سیستم‌های اعلام حریق
سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند بر اساس فاکتورهای مختلفی تقسیم‌بندی و طبقه‌بندی شوند اما به صورت کلی می‌توان گفت این سیستم‌ها در 2 دسته متداول شامل سیستم اعلام حریق متعارف و سیستم اعلام حریق آدرس پذیر وجود دارند.
سیستم اعلان حریق معمولی یا متعارف (Conventional)
سیستم‌های اعلان حریق از قیمت کمتری برخوردار بوده و معمولاً در فضاهای کوچکی همچون مغازه‌ها، کافه‌ها و … استفاده می‌شوند. در این نوع سیستم‌ها ساختمان‌ها به تعدادی منطقه شناسایی مختلف با چند حسگر تقسیم می‌شوند و تمامی سنسورها به یک مدار اختصاصی روی کنترل پنل متصل می‌شوند. زنگ هشدار در این سیستم توسط یک سیم دو هسته‌ای جداگانه به یک حلقه اختصاصی متصل می‌شود و زمانی که آشکارساز فعال شود کنترل پنل منطقه‌ای که در آن آتش‌سوزی یا هرگونه خطری ایجاد شده را نمایش می‌دهد. در این سیستم‌ها منطقه مربوطه باید به صورت دستی کنترل شود تا منبع دقیق زنگ هشدار مشخص شود که می‌تواند در شرایط اضطراری زمان‌بر باشد. در حقیقت این سیستم‌ها فقط اطلاعات تشخیصی یک منطقه را فراهم می‌کنند اما اطلاعات دستگاه‌های جداگانه منطقه را ارائه نخواهند کرد.
سیستم اعلام حریق آدرس پذیر (Addressable)
این نوع از سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند اطلاعات خاصی را در مورد سنسورهای مجزا ارائه کنند. قیمت سیستم اعلام حریق آدرس پذیر در مقایسه با سیستم‌های متعارف بیشتر است چرا که این سیستم‌ها هوشمند بوده و از یک یا چند سیم‌کشی تک حلقه برای اتصال انواع مختلف آشکارسازها یا سایر دستگاه‌های آغازگر استفاده می‌کنند. هر دستگاه دارای آدرس یا شناسه منحصربه‌فردی است و کنترل پنل به صورت منظم وضعیت سلامت دستگاه، خطاها یا آتش‌سوزی را گزارش می‌دهد و اطلاعات دریافت شده را نمایش خواهد داد. این سیستم‌های اعلام حریق از انعطاف‌پذیری، کنترل و سرعت بیشتری در شناسایی نسبت به سیستم‌های معمولی برخوردار هستند اما استقرار آنها نیز پیچیده‌تر می‌باشد و بیشتر برای ساختمان‌های بزرگ مناسب هستند و طراحی، مشاوره و نظارت سیستم‌ها باید توسط شرکت‌ها و افراد باتجربه و متخصص انجام شود تا بهترین کارایی را داشته باشند
- البته در کنار این دو سیستم اعلان حریق، سیستم دیگری تحت عنوان سیستم اعلان حریق بی‌سیم (Wireless) وجود دارد که از تکنولوژی‌های پیشرفته و مدرنی برخوردار است و دارای کاربردهای مختلف نرم‌افزاری می‌باشند. در این سیستم‌ها سیگنال از ردیاب‌ها به صفحه کنترل با فرکانس رادیویی منتقل می‌شود. سیستم اعلام حریق بی‌سیم در اماکنی که امکان سیم‌کشی و یا تغییر و دسترسی به تمام نقاط آن وجود ندارد استفاده می‌شود.
اجزای سیستم اعلام حریق
سامانه و سیستم اعلام حریق همانند سیستم اطفاء حریق گازی FM200 دارای اجزای مختلفی است و هر کدام از این اجزا وظایف مختلفی دارند و به راندمان و عملکرد بهتر سیستم کمک می‌کنند. از جمله مهم‌ترین اجزای این سیستم می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
دتکتور سیستم اعلام حریق
دتکتور ها در اصل وظیفه دارند که سیگنال‌های دریافتی را به پنل مرکزی ارسال کنند و کمک کنند که کنترل پنل دستورات لازمه را به سایر اجزای سیستم ارسال کند. دتکتورها می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند و رایج‌ترین آنها شامل دتکتورهای حرارتی، دتکتورهای دودی، بیم دتکتور، دتکتور ترکیبی و دتکتور شعله می‌باشند و هرکدام از آنها دارای ساختار منحصربه‌فردی بوده و باعث می‌شوند که دستورات مختلفی از کنترل پنل صادر شود.
شاسی اعلام حریق
شاسی یا شستی اعلام حریق از دیگر اجزای این سیستم‌ها است که در صورت بروز حریق و آتش‌سوزی با فشار دادن طلق شستی و شکستن شیشه شستی، وجود خطر به دستگاه مرکزی اعلام می‌شود و در نهایت اقدامات لازم صورت خواهد گرفت. این شاسی دارای یک ال ای دی است که در زمان بروز خطر روشن می‌شود.
کنترل پنل
این دستگاه از مهم‌ترین اجزای سیستم اعلام حریق است که وظیفه آن مدیریت سیستم است و محل دقیق آتش‌سوزی را شناسایی می‌کند و سیگنال‌های لازم را به اجزای دیگر ارسال می‌کند. کنترل پنل باید در مکان‌هایی نصب شود که رفت‌وآمد زیاد بوده و به راحتی قابل مشاهده باشد.
آژیر اعلام خطر
آژیرها که معمولاً در مسیرهای خروجی و راهروها و پله‌ها مشاهده می‌شوند بعد از دریافت فرمان از کنترل پنل شروع به هشدار دادن کرده و خطرات موجود را به اطلاع حاضران در محیط می‌رسانند تا اقدامات لازم را انجام بدهند.
- علاوه بر موارد گفته شده سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند شامل اجزای دیگری همچون منبع تغذیه سیستم اصلی و منبع تغذیه ثانویه، رابط‌های ایمنی ساختمان، تکرارکننده سیستم اعلام حریق و … باشند که هر کدام وظایف خاص خود را دارند.
عملکرد سیستم اعلام حریق
همان‌طور که گفته شد سیستم‌های اعلام حریق در دو دسته متعارف و آدرس پذیر وجود دارند که این تقسیم‌بندی می‌تواند از نظر عملکرد نیز شامل دو نوع سیستم اعلام حریق دستی و اتوماتیک باشد. عملکرد هر کدام از این سیستم‌ها می‌توانند مانند سامانه تهویه پارکینگ متفاوت باشند. در نوع اول (دستی) نحوه عملکرد به این شیوه است که با فشار دادن شستی توسط کاربر آژیر به صدا در می‌آید و افراد حاضر در موقعیت از خطرات احتمالی آگاه شده و اقدامات لازم را انجام می‌دهند. در سیستم اعلام حریق اتوماتیک عملکرد به این صورت است که دتکتورها دود یا حرارت را شناسایی کرده و به کنترل پنل اطلاع می‌دهند و سپس کنترل پنل دستورات لازم را به سایر اجزا مانند آژیر می‌دهد و وجود خطر آتش‌سوزی را اعلام می‌کنند.
مقایسه دو سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر
هر کدام از این سیستم‌ها می‌توانند همانند اگزاست فن مقاوم در برابر حریق اف ۳۰۰ ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی داشته باشند. این دو سیستم اگرچه با یک هدف استفاده می‌شوند و شباهت‌های بالایی دارند اما تفاوت‌هایی نیز دارند که مهم‌ترین آنها به شرح زیر می‌باشند:
- عملکرد سیستم متعارف اعلام حریق در مقایسه با سیستم آدرس پذیر ضعیف‌تر است.
- نصب سیستم متعارف ساده تر از سیستم آدرس پذیر است.
- قیمت خرید سیستم متعارف بسیار کمتر از سیستم آدرس پذیر است.
- تشخیص مکان احتراق در سیستم‌های آدرس پذیر دقیق است درحالی‌که سیستم متعارف احتمال خطا دارد.
- سیم‌کشی سیستم آدرس پذیر به صورت حلقوی بوده که درحالی‌که سیستم متعارف با دو سیم خواهد بود.
- سیستم آدرس پذیر برای محیط‌های بزرگ و سیستم متعارف برای محیط‌های کوچک مناسب هستند.
جمع‌بندی نهایی
سیستم اعلام حریق به عنوان یکی از مهم‌ترین و حیاتی‌ترین سیستم‌های مورد استفاده در ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و … شناخته می‌شود چرا که در جلوگیری از توسعه خسارت‌های ناشی از آتش‌سوزی بسیار مؤثر است. این سیستم می‌تواند در دو نوع مختلفی متعارف و آدرس پذیر وجود داشته باشد و هر کدام از آنها می‌توانند ویژگی‌ها، قابلیت‌ها و کاربردهای منحصربه‌فردی داشته باشند.