پدیده آتش‌سوزی در ساختمان‌های بزرگ می‌تواند خسارت‌ها و خطرات بسیار زیادی به همراه داشته باشد به همین لازم است که از همان ابتدای ساخت تدابیر مناسب اندیشیده شود و سرسره‌های فرار، پله‌های اضطراری و یا آسانسور نصب شوند تا در صورت بروز حوادثی از قبیل حریق افراد بتوانند به سرعت از محل دور شوند. آسانسورها وسایل نقلیه‌ای هستند که از زمان صدور فرمان، حرکت آن‌ها در اختیار مسافران است اما کنترل و توقف آن از اختیار مسافر خارج خواهد بود به همین دلیل لازم است که امنیت، ایمنی و کارایی آن بررسی شود. در حقیقت استفاده از آسانسور در زمان بروز حریق و آتش‌سوزی کار خطرناکی است مگر آنکه در زمان احداث آسانسور اصول ایمنی رعایت شده و مواردی همچون استفاده از مصالح مقاوم در برابر آتش و حرارت، ممانعت از نفوذ دود و حرارت و گاز‌های سمی به داخل چاه و کابین آسانسور و انتقال آن به دیگر طبقات ساختمان و… رعایت شود. در ادامه مطلب به بررسی آتش سوزی آسانسور و شرایط ایمنی آن پرداخته خواهد شد.
نقش آسانسور در هنگام آتش سوزی
همان‌گونه که سیستم‌هایی همچون سیستم اعلام حریق متعارف می‌توانند نقش مؤثری در زمان بروز حریق داشته باشند آسانسورها نیز می‌توانند از اهمیت بالایی برخوردار باشند چرا که در زمان بروز حریق و آسیب دیدن ساختمان ممکن است در تمامی بخش‌های ساختمان مشکلات تخلیه خصوصاً برای افراد سالمند، کودکان و بیماران وجود داشته باشد و آسانسورها می‌توانند نقش مهمی در جلوگیری از صدمات و خسارت‌ها داشته باشند. امروزه آسانسورهای پیشرفته از امکانات ویژه‌ای برخوردارند به‌گونه‌ای که با فعال شدن سیستم تشخیص دود یا آتش، کابین به طبقه همکف هدایت شده و متوقف می‌شود و فقط با کنترل آتش‌نشان به کار ادامه می‌دهد. البته در زمان استفاده از آسانسور لازم است که نکات ایمنی رعایت شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- حفظ خونسردی و آرامش در زمان استفاده
- نشستن در کف آسانسور برای حفظ تعادل
- عدم باز کردن درب آسانسور
- ایجاد حس امنیت و اطمینان در همراهان
- عدم ترسیدن از اتمام اکسیژن و …
ویژگی‌های یک آسانسور ضد حریق
اگرچه آسانسورها می‌توانند در مواقع ضروری بسیار کاربردی و مؤثر باشند اما اگر اصول و قواعد استاندارد در زمان ساخت و نصب آن‌ها رعایت نشده باشد ممکن است که باعث ایجاد خسارت‌های متعددی شوند. برای جلوگیری ازآتش سوزی آسانسور باید به نکات استاندارد توجه شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- کابل برق آسانسور باید از سایر اجزای ساختمان تفکیک شده باشد
- در زمان بروز آتش سوزی آسانسور و قطع شدن برق ساختمان نباید برق دستگاه آسانسور قطع شود و باید سیستم پشتیبان آن همیشه فعال باشد
- داکت آسانسور باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شود که ساکنین ساختمان قادر باشند در زمان بروز حوادثی همچون آتش سوزی از داخل آن به آسانسور وارد شوند.
- تمامی راهروهای طبقات ساختمان باید به درهای ضد حریق مجهز باشند تا از ورود آتش و دود به داخل چاه آسانسور جلوگیری شود.
- چنانچه دیوارهای چاه آسانسور از نظر مقاومت به آتش درجه بندی شده باشند لازم است دربهای لولایی از همان درجه و دربهای اتوماتیک حداقل از نصف آن درجه‌بندی برخوردار باشند
- وجود تجهیزات اطفا حریق همانند سیستم اطفاء حریق گازی FM200 در موتورخانه‌ها الزامی است.
- از انبار کردن هرگونه ماده قابل اشتعال در چاه آسانسور و موتورخانه باید اجتناب کرد.
- حتماً باید در طبقه همکف یا پایین‌ترین نقطه ساختمان داکتی برای جریان هوا تعبیه شود به‌گونه‌ای که از یک مسیر منحصربه‌فرد برخوردار باشد.
استفاده از آسانسور هنگام آتش سوزی
هرچند که تمامی کارشناسان حوزه ایمنی و آتش‌سوزی استفاده از آسانسور در زمان بروز حریق و آتش سوزی را منع کرده‌اند و از آن به عنوان یک کار اشتباه یاد می‌کنند اما از آنجایی که استفاده از پله‌های اضطراری برای افراد مسن و بیمار مشکل است گاهی افراد مجبور به استفاده از آن می‌شوند. در حقیقت چاه آسانسور می‌تواند در زمان آتش سوزی همانند یک دودکش طبیعی عمل کند و خطرات متعددی ایجاد نماید. همچنین آسانسور ممکن است همانند یک پمپ عمل کند و هوا را به اطراف هل دهد و سبب گسترش آتش شود. در هر صورت در زمان استفاده از آسانسور در زمان بروز حوادثی مانند آتش سوزی باید به قوانین مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- دیواره‌های داخلی آسانسور باید به طور کامل با مصالح مدرن و مقاوم در برابر حریق ساخته شوند به‌گونه‌ای که حداقل 3 ساعت قادر به تحمل آتش باشند.
- ورودی‌های آسانسور باید از درهای ضد حریق برخوردار باشند و بتوانند حداقل 5 ساعت در برابر آتش سوزی مقاومت داشته باشند.
- موتورخانه آسانسور باید دارای دیوار مجزا از پوشش ضد حریق باشد و حداقل به مدت 3 ساعت در برابر حریق مقاومت داشته باشد.
- دوربندی آسانسور و پلکان در طبقات همکف و زیرزمین با پوشش ضد حریق الزامی است.
- حداقل یکی از آسانسورهای موجود در ساختمان‌ها باید دارای برق اضطراری باشند
- آسانسورهایی که در طبقات غیرمسکونی تعبیه شده‌اند باید دارای لابی باشند.
- حتماً باید تجهیزات اطفا حریق مناسب در موتورخانه وجود داشته باشد.
- سیستم برق اضطراری ساختمان باید به صورت خودکار فعال شود
- پاگردهای آسانسور باید بدون مانع و درهای قفل دار باشند
- در صورت فعال بودن آسانسور آتش‌نشانی باید امکان استفاده از آن در زمان آتش سوزی آسانسور و از کارافتادگی آسانسورهای دیگر در طبقات امن (حفاظت شده) وجود داشته باشد.
چرا نباید در زمان حریق در داخل آسانسور ماند!
استفاده از آسانسور در زمان بروز آتش سوزی به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و حتی از آن منع می‌گردد اما می‌توان گفته آسانسورها به واسطه نحوه طراحی و متریالی که دارند بهترین و امن‌ترین مکان در زمان آتش سوزی هستند ولی با این صورت نباید در زمان آتش سوزی در داخل آن ماند. در حقیقت یکی از مهم‌ترین خطراتی که در زمان بروز حوادثی همچون آتش سوزی و زلزله وجود دارد سقوط آسانسورها است و نباید بیش از حد در داخل آن ماند و افرادی که توان استفاده از پله‌های فرار را دارند بهتر است که این کار را انجام بدهند. خوشبختانه امروزه اکثر ساختمان‌های مدرن و نوساخت از سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و سایر سیستم‌های امنیتی برخوردار هستند و افراد می‌توانند به سرعت از مشکلات و خطرات آگاه شوند و تصمیمات سریع و مناسبی اتخاذ کنند. در ساختمان‌های قدیمی نیز فقط کافی است که از قواعد و قوانین اصولی و استاندارد پیروی کرد تا ایمنی را حفظ نمود.