تأمین ایمنی ساختمان‌ها امروزه از مهم‌ترین الزامات به شمار می‌رود و به همین دلیل از سیستم‌های اطفاء حریق، تهویه و … بر اساس استانداردها و ضوابط مختلفی استفاده می‌شود. یکی از رایج‌ترین سیستم‌های اطفاء حریق در انواع پروژه‌ها سیستم اطفاء حریق گازی FM200 است که ویژگی‌ها و قابلیت‌های منحصربه‌فردی داشته و می‌تواند در مکان‌هایی همچون اتاق سرور و مراکز داده‌های کامپیوتری، مرکز آرشیو اسناد، انبارها و سوله‌ها، سکوهای دریایی، نیروگاه‌ها و … به کار برود. ممنوعیت استفاده از هالوکربن‌ها سؤالات و چالش‌های متعددی در ارتباط با استفاده از FM200 در ذهن افراد ایجاد کرده است. در ادامه مطلب با بررسی کامل این موضوع به برطرف کردن ابهامات استفاده از این سیستم‌ها پرداخته می‌شود.
هالو کربن چیست؟
هالو کربن (Halocarbon) یا اورگانوهالید (Organohalide) در اصل به دسته‌ای از ترکیبات آلی گفته می‌شوند که در آنها یک یا چند اتم کربن با اتم‌های هالوژن (اتم‌های گروه 17 جدول تناوبی مانند کلر، فلوئور، ید، برم و …) پیوند کووالانسی برقرار می‌کنند. از جمله رایج‌ترین هالوکربن‌ها می‌توان به ترکیبات اورگانوفلوئور، اورگانوکلر، اورگانوبرم و اورگانوید اشاره کرد اما ترکیبات اورگانوکلر بیشترین استفاده را در صنایع مختلف دارد.
دلیل ممنوعیت استفاده از هالوکربن‌ها چیست؟
همان‌طور که گفته شد هالوکربن‌ها از ترکیب هالوژن‌ها با کربن تولید می‌شوند و از آنجایی که هالو کربن‌های کلر یا برم می‌توانند به لایه ازن آسیب وارد کرده و یا باعث کاهش تراکم آن شوند محدودیت‌هایی در استفاده خواهند داشت. در حقیقت با کاهش لایه اوزون اشعه UV به شکل فزاینده‌ای به زمین می‌رسد و این می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. در اصل تمامی هالوکربن‌ها به عنوان گازهای گلخانه‌ای شناخته می‌شوند و می‌توانند در تغییرات آب و هوایی مؤثر باشند به همین دلیل استفاده از آنها امروزه در بسیاری از کشورهای جهان ممنوع شده است.
سیستم اطفاء حریق گازی FM200
گاز HFC227ea که با نام و برند تجاری FM200 شناخته می‌شود در حقیقت یک نوع گاز غیر سمی، بدون رنگ، نارسانای جریان برق و سازگار با محیط‌زیست است که کاملاً برای انسان‌ها و موجودات زنده بی‌خطر است و می‌تواند با ورود به زنجیره ماده سوختنی و اکسیژن فرآیند حریق و آتش‌سوزی را قطع کند و هیچ‌گونه پسماندی نیز نخواهد داشت. از آنجایی که گاز FM200 جز گازهای CFC به شمار می‌رود بسیاری از افراد تصور می‌کنند که ممنوعیت استفاده از هالوکربن‌ها باعث ممنوعیت استفاده از این گاز می‌شود درحالی‌که این استفاده از این گاز در هیچ کشوری ممنوع نیست.
چرا استفاده سیستم اطفاء حریق گازی FM200 ممنوع نیست؟
از آنجایی که گاز FM200 (با نام شیمیایی هپتا فلووور پروپن Heptafluoro propane) یک گاز کاملاً بی‌خطر است و هیچ خطری برای انسان‌ها نداشته و آسیبی به محیط‌زیست وارد نمی‌کند هیچ‌گونه منعی برای استفاده از آن وجود ندارد. در حقیقت گاز FM200 به عنوان یک جایگزین مناسب برای هالون 1301 معرفی شده است و کاملاً با محیط‌زیست سازگار است و سیستم اطفاء حریق گازی FM200 تمامی استانداردهای سخت‌گیرانه مراکز بین‌المللی و ایالات متحده را با موفقیت پشت سر گذاشته است.
همچنین این گاز تنها محصول هالو کربنی است که در کشور آلمان مورد تائید قرار گرفته و محدودیتی در استفاده از آن وجود ندارد. در اصل گاز FM200 از نظر بی‌خطر بودن در حدی قرار گرفته است که حتی مجوز استفاده از آن برای مکان‌هایی که بیماران آسمی حضور دارند نیز صادر شده است و هیچ ماده فعالی در این گاز وجود ندارد.
تجزیه حرارتی چه مشکلی در اطفا حریق fm200 ایجاد می‌کند؟
همان‌طور که گفته شد گاز اف 200 به عنوان رایج‌ترین هالو کربن مورد استفاده در سیستم اطفا حریق شناخته می‌شود و معمولاً برای حفاظت از حریق‌هایی استفاده می‌شود که ناشی از کلاس A هستند. بر اساس آزمایش‌ها و تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته است میزان HF (هیدروژن فلوراید) تولید شده در خاموش کردن آتش‌های معمولی در کلاس A بسیار کمتر از سطوح خطرناک بر اساس DTL یا Dangerous toxic load خواهد بود.
همچنین این سطوح مشکلی برای تجهیزات الکترونیکی و سایر تجهیزات حساس ایجاد نمی‌کنند. برای آتش‌سوزی‌های رشد-سریع کلاس B، سطح HF تولید شده ممکن است از DTL انسان تجاوز کند. البته میزان DTL می‌تواند به میزان حجم حریق، مساحت محیط و … بستگی داشته باشد و میزان HF تولید شده علاوه بر انسان ممکن است برای تجهیزات نیز خطرآفرین باشد. در اکثر مواقع این موضوع یک نقطه عطف است چراکه حرارت و موادی همچون مونوکسید کربن، دی‌اکسید کربن و دود باعث ایجاد گاز سمی و خورنده حتی قبل از تخلیه گاز fm200 می‌شوند.
سیستم آتش خاموش کن fm200 از دیگر سیستم‌های اطفاء حریق گران‌تر می‌باشد؟
از آنجایی که استفاده از هالو کربن fm200 هیچ محدودیتی در استفاده ندارد سیستم اطفاء حریق گازی FM200 به عنوان رایج‌ترین سیستم اطفاء حریق شناخته می‌شود و درزمان خرید سیستم اعلام حریق نسبت به سایر سیستم‌های اطفاء اولویت دارد اما هزینه‌های استفاده از این سیستم نیز می‌تواند ذهن افراد را درگیر کند.
در حقیقت می‌توان گفت که استفاده از سیستم اطفاء حریق گازی FM200 در مقایسه با سایر سیستم‌های اطفاء حریق می‌تواند صرفه اقتصادی داشته باشد چرا که این سیستم از اطمینان بیشتری برخوردار است و حدود 7 برابر انواع سیستم‌های دیگر فضای ذخیره‌سازی کمتری را اشغال می‌کند. البته باید توجه داشت که عواملی همچون برند و شرکت سازنده سیستم، ابعاد و اندازه کپسول و حجم گاز، تعداد سیلندرها و … می‌توانند در تعیین قیمت نهایی سیستم مؤثر باشند.
نحوه عملکرد گاز FM200 در اطفاء حریق
در اصل سیستم اطفاء حریق گازی FM200 برای خاموش کردن آتش از فرآیند جذب حرارت شعله (حذف ضلع حرارت) و مصرف اکسیژن (حذف ضلع اکسیژن) استفاده می‌کند. این گاز با وارد شدن در زنجیره شیمیایی حریق در حرارت بالا رادیکال‌های آزاد فلز تولید کرده و این رادیکال‌ها با اکسیژن ترکیب می‌شوند و آن را مصرف می‌کنند که در نهایت باعث کمبود اکسیژن برای گسترش حریق می‌شود. از آنجایی که گاز FM200 به شدت گرماگیر است می‌توان در کمتر از 10 ثانیه آتش را خاموش کرده و بدون ایجاد هیچ‌گونه خطر جانی و زیست محیطی امنیت را برقرار کند. از آنجایی که فرآیند عمل گاز FM200 به سرعت انجام می‌شود زمانی برای تولید محصولات سمی و زیان‌آور مانند گاز مونوکسید کربن وجود نخواهد داشت و این باعث می‌شود که این گاز کاملاً ایمن و بی‌خطر شناخته شود.
البته در زمان استفاده از این سیستم لازم است که به نکات ایمنی توجه داشت. برخورد گاز با پوست انسان از نزدیک باعث یخ‌زدگی آن می‌شود همچنین این گاز در دماهای بالاتر از 700 درجه گاز FM200 به گاز هیدروژن فلوراید تبدیل می‌شود و باید این نکات مورد توجه قرار بگیرند.
جمع‌بندی نهایی
در بسیاری از کشورهای جهان استفاده از هر کدام از انواع هالوکربن‌ها به دلیل ایجاد آسیب در لایه اوزون ممنوع شده است و این موضوع باعث شده است که بسیاری از افراد در استفاده از سیستم اطفاء حریق گازی FM200 مردد باشند. در حقیقت گاز FM200 به عنوان یکی از گازهای بی‌خطر شناخته می‌شود و از آنجایی که تاییدیه تمامی استانداردهای بین‌المللی را کسب کرده است هیچ‌گونه محدودیت و ممنوعیت استفاده برای آن وجود ندارد.