زندگی بشریت در دنیای امروز به شدت تحت تأثیر تجهیزات الکتریکی و اثرات آنها است و این تجهیزات در تمامی ابعاد زندگی افراد نقش پررنگی دارند. در کنار تمامی مزیت‌ها و فوایدی که این تجهیزات دارند، گاهی می‌توانند باعث بروز خطرات و آسیب‌های مختلفی باشند. یکی از مهم‌ترین خطراتی که در تجهیزات الکتریکی رخ می‌دهد و می‌تواند باعث گستردگی خطرات و آسیب‌ها شود، آتش‌سوزی است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. آتش‌سوزی تجهیزات الکتریکی در مقایسه با انواع آتش‌سوزی‌های دیگر می‌تواند ویژگی‌ها و مشخصات متفاوتی داشته باشد به همین دلیل اطفاء حریق آنها نیز می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه مطلب به بررسی بهترین راهکار برای اطفای حریق تجهیزات الکتریکی پرداخته خواهد شد.
عوامل آتش‌سوزی در تجهیزات الکتریکی
به صورت کلی برای ایجاد آتش به عناصر مختلفی نیاز هست که شامل سوخت، اکسیژن و حرارت هستند و زمانی که این سه عنصر در کنار همدیگر قرار بگیرند مثلث آتش را شکل می‌دهند. آتش‌سوزی‌ها می‌توانند بر اساس نوع سوختی که دارند در کلاس‌های مختلفی دسته‌بندی شوند.
- آتش‌سوزی کلاس A که سوخت آنها شامل منابع خشک مانند چوب، پارچه، کاغذ و … هستند.
- آتش‌سوزی کلاس B که سوخت آنها شامل منابع مایع مانند بنزین، روغن، گریس و … هستند.
- آتش‌سوزی کلاس C که سوخت آنها شامل تجهیزات متصل به برق هستند.
- آتش‌سوزی کلاس D که سوخت آنها شامل فلزات قابل احتراق مانند تیتانیوم، سدیم، لیتیوم و پتاسیم هستند.
- آتش‌سوزی کلاس K که سوخت آنها شامل چربی‌های صنعتی، حیوانی و گیاهی هستند.
با توجه به موارد گفته شده مشخص می شود که آتش‌سوزی تجهیزات الکتریکی در کلاس C قرار دارند. از مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث ایجاد آتش‌سوزی در این تجهیزات شوند می‌توان به مواردی همچون تماس با شعله مستقیم، افزایش تدریجی دما، واکنش‌های شیمیایی، اصطکاک، صاعقه یا جرقه، الکتریسیته جاری، الکتریسیته ساکن، تمرکز پرتوهای مرئی یا نامرئی، انفجارات، تراکم مواد (فشار حجمی) و … اشاره کرد. در مقاله‌ای تحت عنوان تجهیزات اطفاء حریق چیست؟ به بررسی انواع تجهیزات اطفا حریق و قیمت آنها پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی به خواننده بدهد.
انتخاب تجهیزات مناسب برای اطفا حریق تجهیزات الکتریکی
همان‌طور که گفته شد آتش‌سوزی‌ها می‌توانند بر اساس نوع سوخت می‌توانند در کلاس‌های مختلفی دسته‌بندی شوند. هر کدام از انواع آتش‌سوزی‌ها ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند و لازم است در زمان انتخاب روش اطفا به ویژگی‌های آن توجه کرد. به عنوان مثال استفاده از آب برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های کلاس B به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود چرا که بسیاری از مایعات قابل اشتعال دارای چگالی کمتر از آب هستند و استفاده از آب برای خاموش کردن آنها می‌توان به گسترش بیشتر آتش کمک کند. همچنین خاموش کردن آتش‌سوزی تجهیزات الکتریکی می‌تواند باعث ایجاد خسارت‌های بیشتر به این تجهیزات و غیر قابل استفاده شدن آنها شود و لازم است که در انتخاب اطفاء حریق گازی و انواع سیستم‌های اطفای دیگر دقت بالایی داشت.
در حقیقت برای خاموش کردن هر کدام از انواع آتش‌سوزی‌ها باید یکی از اضلاع مثلث آتش را حذف کرد و این کار به 4 روش مختلف صورت می‌گیرد که شامل سرد کردن یا از بین بردن حرارت (Cooling)، خفه کردن یا از بین بردن اکسیژن (Smothering)، تأثیر در واکنش زنجیره‌ای (Starvation) و قطع سوخت‌رسانی و در نهایت وقفه در فرآیند احتراق از روش‌های اطفا حریق (Interrupting the Combustion Process).
نحوه اطفای حریق تجهیزات الکتریکی چگونه است؟
همان‌طور که گفته شد تجهیزات الکتریکی از حساسیت‌های بالایی برخوردار هستند و برای خاموش کردن آنها نیز باید از تجهیزات و روش‌های ویژه‌ای استفاده کرد. بهترین روش برای اطفای حریق تجهیزات الکتریکی استفاده از کپسول‌های حاوی دی‌اکسید کربن و پودرهای گازی است. کپسول خاموش کننده CO2 (دی‌اکسید کربن) می‌تواند از طریق حذف ضلع اکسیژن مثلث آتش باعث اطفای آن شود. همچنین زمانی که دی‌اکسید کربن از کپسول خارج می شود بسیار سرد است و این سرما می‌توان به خنک شدن تجهیزات در حال اشتعال کمک کند.
همچنین کپسول‌های آتش نشانی شیمیایی خشک نیز از واکنش اکسیژن و ماده سوختی جلوگیری می‌کنند و می‌توانند آتش‌سوزی را خاموش کنند. این خاموش کننده‌ها شامل موادی همچون مونو آمونیوم فسفات، بی کربنات پتاسیم یا کلرید پتاسیم هستند و می‌توانند برای مهار آتش‌سوزی‌های کلاس C موثر باشند. در مقاله دیگری از سایت ماد ایمن پاسارگاد تحت عنوان خطرات گاز fm200 به بررسی کامل و جامع گاز fm200 و اثرات آن پرداخته شده و مطالعه آن خالی از لطف نخواهد بود.
از کپسول آب و گاز و یا کپسول فوم برای اطفای حریق تجهیزات الکتریکی استفاده نکن!
هر کدام از کلاس‌های آتش‌سوزی از ویژگی‌های مختلفی برخوردارند و نوع سوخت آنها باهم متفاوت هستند. تجهیزات الکتریکی از حساسیت‌های ویژه‌ای برخوردارند و به همین دلیل نمی‌توان از کپسول آب و گاز و یا کپسول فوم برای اطفای آتش‌سوزی‌های آنها استفاده کرد چرا که این مواد قادر به مقابله با منبع الکتریکی آتش‌سوزی نخواهند بود. آب یک رسانای قوی جریان برق است و می‌تواند باعث گسترش بیشتر آتش شود و خطراتی همچون برق‌گرفتگی، انفجار و … را به دنبال داشته باشد. خوشبختانه امروزه استفاده از تجهیزاتی همچون سیستم‌های اعلام حریق، اگزاست فن مقاوم در برابر حریق اف ۳۰۰، سیستم‌های اطفا و … باعث کاهش آتش‌سوزی‌ها و خطرات مختلف شده‌اند اما در صورت بروز هر نوع آتش‌سوزی باید بر اساس نوع سوخت و شرایط آن اقدام به اطفا کرد.
جمع‌بندی نهایی
تجهیزات الکتریکی از جمله مواردی هستند که می‌توانند در اثر معیوب بودن، بار الکتریکی بیش از حد، آسیب دیدن سیم‌ها و قطعات، سیم‌کشی‌های معیوب و … دچار حریق شوند و باعث بروز خسارت‌های متعددی گردند. برای اطفای حریق تجهیزات الکتریکی باید از کپسول‌های خاموش کننده CO2، کپسول‌های آتش نشانی شیمیایی خشک مانند مونو آمونیوم فسفات، بی کربنات پتاسیم یا کلرید پتاسیم استفاده کرد چرا که آب و کپسول فوم و … می‌توانند باعث گسترش بیشتر آتش شوند.