آتش‌سوزی یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌هایی است که می‌تواند خطرات و خسارت‌های مالی و جانی متعددی به همراه داشته باشد به همین دلیل آگاهی و شناخت نوع آتش‌سوزی و نحوه اطفاء حریق می‌تواند اهمیت و ارزش بسیار زیادی داشته باشد. به صورت کلی سوختی که برای آتش‌سوزی لازم است می‌تواند انواع مختلفی همچون مواد خشک، مایعات، گازها، روغن‌ها و … باشد و هر کدام از آن‌ها می‌توانند ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشد و طبیعتاً نحوه خاموش کردن آن‌ها نیز متفاوت خواهد بود. آتش‌سوزی گازها شرایط خاص و منحصربه‌فردی در مقایسه با انواع مواد دیگر دارد به همین دلیل لازم است که از تجهیزات و مواد ویژه‌ای برای اطفای آن‌ها استفاده کرد. در ادامه مطلب به بررسی بهترین روش اطفاء حریق گازها پرداخته خواهد شد.
ویژگی‌های آتش‌سوزی گازها
آتش‌سوزی‌ها می‌توانند بر اثر نوع سوخت دسته‌بندی شوند و در کلاس‌های مختلفی قرار بگیرند. به صورت کلی آتش‌سوزی‌ها می‌توانند در کلاس‌های A، B، C، D و K دسته‌بندی شوند و آتش‌سوزی گازها در دسته کلاس C قرار خواهند گرفت. در حقیقت تمامی گازهایی که قابل اشتعال و انفجار باشند و به صورت طبیعی یا LPG باشند و همچنین انواع گازهای پروپان، متان، بوتان، اتان و … می‌توانند در این دسته قرار بگیرند. آتش‌سوزی ناشی از سوختن گازها همانند انواع آتش‌سوزی‌های دیگر می‌تواند ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشته باشد که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- این آتش‌سوزی‌ها می‌توانند به سرعت گسترش پیدا کنند.
- گازها می‌توانند بعد از آتش‌سوزی دچار انفجار شده و خسارت‌های متعددی ایجاد کنند.
- در صورت اطفای غیراصولی این نوع آتش‌سوزی‌ها و وجود نشتی گاز ممکن است اتفاقات ناگواری ایجاد شود.
- سرعت سوختن گازها از تمامی مواد مایع و جامدات بیشتر است
در مقاله دیگری از سایت ماد ایمن پاسارگاد تحت عنوان انواع آتش – روش‌های اطفاء حریق به بررسی و معرفی کامل انواع آتش‌سوزی‌ها، ویژگی‌های و همچنین نحوه اطفای آن‌ها پرداخته شده و می‌تواند اطلاعات دقیقی در اختیار خواننده‌ها قرار بدهد.
نحوه خاموش کردن آتش‌سوزی‌های CLASS C
همان‌طور که گفته شد آتش‌سوزی‌های گاز معمولاً با انفجار شدید و تخریب‌های ناهنجار همراه هستند به همین دلیل اطفا حریق آن‌ها شرایط خاص خود را دارد. به صورت کلی برای خاموش کردن انواع آتش‌سوزی‌ها می‌توان از روش‌های مختلفی همچون سرد کردن یا از بین بردن حرارت (Cooling)، خفه کردن یا از بین بردن اکسیژن (Smothering)، تأثیر در واکنش زنجیره‌ای (Starvation) و وقفه در فرآیند احتراق از روش‌های اطفا حریق (Interrupting the Combustion Process) استفاده کرد. هر کدام از این روش‌ها می‌توانند برای آتش‌سوزی‌های مختلفی به کار روند.
استفاده از روش خنک کردن با آب به صورت اسپری و افشان می‌توان راهکار خوبی برای آتش‌سوزی‌های پالایشگاه‌های گاز یا سکوهای گاز پرکنی باشد و حتی می‌توان در این مواقع از مواد خفه‌کننده برای خاموش کردن حریق استفاده کرد.
می‌توان گفت بهترین روش برای خاموش کردن آتش‌سوزی‌های گازی روش تأثیر در واکنش زنجیره‌ای (Starvation) یا قطع کردن منبع آن است. در اصل چنانچه سوخت‌رسانی به آتش قطع شود و از پراکنده شدن بیشتر گاز جلوگیری شود به راحتی خاموش می‌شوند. در مقاله‌ای تحت عنوان مناسب‌ترین خاموش‌کننده برای مایعات قابل اشتعال به معرفی بهترین مواد خاموش‌کننده برای آتش‌سوزی‌های کلاس B که مربوط به مایعات قابل اشتعال هستند پرداخته شده و مطالعه آن خالی از لطف نیست.
بهترین روش اطفاء حریق گازها
در اصل می‌توان گفت هر عاملی که بتواند به صورت قطعی و صددرصدی یکی از اضلاع مثل آتش (اکسیژن، سوخت و حرارت) را حذف کند می‌تواند به عنوان یک روش کارآمد و مؤثر در اطفاء حریق گازی شناخته شود. از آنجایی که گازها به سرعت در فضا پخش می‌شوند و امکان اشتعال و انفجار بسیار بالایی دارند لازم است که از روش‌ها و تجهیزاتی استفاده شود که زنجیره سوخت‌رسانی را قطع نماید. می‌توان گفت بهترین روش‌های خاموش کردن آتش گازها استفاده از کپسول‌های حاوی پودر و گاز (POWDER) و استفاده از کپسول‌های کربن دی اکسید (CO2) هستند.
سیستم اطفاء حریق گازی FM200 به عنوان یکی از مطمئن‌ترین و رایج‌ترین سیستم‌های اطفا حریق گازی شناخته می‌شود که امروزه می‌توان از آن برای خاموش کردن انواع آتش‌سوزی‌ها استفاده کرد. می‌توان گفت این کپسول از هر سه ویژگی لازم برای خاموش کردن انواع آتش‌ها برخوردار است که شامل سردکنندگی، خفه‌کنندگی و تأثیر بر واکنش زنجیره‌ای هستند.
راهکارهای جلوگیری از آتش‌سوزی گازها
می‌توان گفت که آتش‌سوزی ناشی از گازها از انواع آتش‌سوزی‌های دیگر خطرناک‌تر است و می‌تواند خسارت‌های مالی و جانی بیشتری ایجاد کند به همین دلیل برای جلوگیری از آن لازم است که به نکات مختلفی توجه داشت. بهترین راهکارها برای جلوگیری از این آتش‌سوزی‌ها شامل استفاده از سیستم‌های اعلام حریق و سیستم‌های ضد حریق مطمئن، رعایت قوانین مانند عدم کشیدن دخانیات در محیط‌هایی همچون پالایشگاه‌های گازی و …، بررسی ایمنی و استانداردهای تجهیزات گازی و مدت زمان اعتبار آن‌ها، سرویس مستمر و دوره‌ای تجهیزات الکترونیکی و برقی برای جلوگیری از جرقه، جلوگیری از نشتی گاز در فضاهای محدود و بسته و … می‌باشند. در مقاله دیگری تحت عنوان تجهیزات اطفاء حریق چیست؟ | قیمت به معرفی کامل تجهیزات اطفاء حریق و کاربردهای آن‌ها پرداخته شده و اطلاعات کامل و جامعی ارائه شده است.
نکات ایمنی مربوط به محل آلوده به نشت گازها
به صورت کلی زمانی که در یک محل، نشتی گاز رخ می‌دهد لازم است که اقدامات مختلفی در سه مرحله انجام بگیرد که به شرح زیر می‌باشند:
- قبل از ورود به محل باید جریان برق و گاز قطع شود، لباس‌های پشمی و نایلونی که تولید الکتریسیته ساکن می‌کنند نباید استفاده شوند، از دستمال مرطوب برای پوشاندن دهان و بینی استفاده شود و در صورت استفاده از چراغ قوه باید آن را بیرون از محیط خاموش یا روشن کرد.
- بعد از ورود به محیط آلوده به نشتی گاز ابتدا باید شیر سیلندر گاز بسته شود، به هیچ عنوان نباید از کلیدهای برق و تجهیزات برقی استفاده کرد و در سریع‌ترین زمان ممکن و با استفاده از یک حوله مرطوب باید درها و پنجره‌ها باز شوند.
- در زمان آتش‌سوزی ناشی از گاز هم ابتدا باید شیر اصلی گاز و مخازن آن بسته شد و مانع از سوخت‌رسانی آتش شد و سپس از تجهیزات مطمئن برای اطفای حریق استفاده کرد. در مقاله‌ای تحت عنوان دیتاسنتر (Data Center) چیست؟ به معرفی دیتاسنتر و کاربردهای آن پرداخته شده که با مطالعه آن می‌توان اطلاعات مفیدی کسب کرد.
جمع‌بندی نهایی
آتش‌سوزی ناشی از سوختن و انفجار گازها در کلاس C دسته‌بندی می‌شوند و به واسطه ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارند باید از روش‌ها و تجهیزات ویژه‌ای برای اطفا حریق آن‌ها استفاده کرد. می‌توان گفت بهترین روش خاموش کردن آتش‌سوزی گاز تأثیر در واکنش زنجیره‌ای (Starvation) و استفاده از کپسول‌های حاوی پودر و گاز (POWDER) و کپسول‌های کربن دی اکسید (CO2) هستند.