دیتا و اطلاعات در دنیای مدرن و پرسرعت امروزی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند به همین دلیل محافظت و مراقبت از آن‌ها در همه کسب‌وکارها و فعالیت‌های تجاری، صنعتی، خصوصی و … بسیار حیاتی است. در اصل بسیاری از شرکت‌ها و سازمان‌ها برای انجام اموری همچون ارتباط با مشتریان، ذخیره‌سازی اطلاعات، حسابداری و کارهای روزمره خود از شبکه‌های کامپیوتری استفاده می‌کنند و از آنجایی که داده‌ها و اطلاعات اهمیت زیادی برای آن‌ها دارند این داده‌ها را به یک مرکز تحت عنوان مراکز داده یا دیتاسنتر (Data Center) انتقال می‌دهند و لازم است که امنیت این مراکز نظر اطفا حریق و سایر مشکلات و چالش‌ها تأمین شود. در ادامه مطلب بررسی خواهد شد که دیتاسنتر (Data Center) چیست و چه ویژگی‌هایی دارد و به چه نحوی عمل می‌کند.
دیتاسنتر (Data Center) یا مرکز داده در اصل به محیط یا مکانی گفته می‌شود که مجموعه بزرگی از سرورهای کامپیوتری و تجهیزات شبکه به وسیله امکانات زیرساختی و ارتباطی برای رایانش و میزبانی بخش عظیمی از اطلاعات و داده‌ها در آن قرار دارند. در حقیقت دیتا سنتر جایی است که تعداد زیادی از سرورهای کامپیوتری در کنار همدیگر و به صورت مستمر و بدون وقفه امور مربوط به رایانش، ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها را انجام می‌دهند. دیتاسنترها برای محافظت کامل از داده‌ها باید از سیستم‌های امنیتی پیشرفته، سستم اعلام حریق، سیستم اطفا حریق و همچنین سیستم توزیع برق مناسبی برخوردار باشند.
اجزای تشکیل دهنده دیتاسنتر و نحوه عملکرد آن
دیتاسنترها همانند سامانه تهویه پارکینگ و سایر تجهیزات و امکانات دیگر می‌تواند از اجزا و بخش‌های مختلفی تشکیل شود که مهم‌ترین آن‌ها شامل سیستم‌های امنیتی، سیستم‌های ذخیره‌سازی (Storage Systems)، روترها (Routers)، سوییچ‌های شبکه (Network Switches)، دیوارهای آتش (Firewalls)، سرورها (Servers)، رَک‌ها (Racks)، کابل‌ها و سیستم‌های کنترل و … هستند. طراحی این سیستم‌ها به این صورت است که سرورهای کامپیوتری به صورت طبقه به طبقه داخل کابینت و رک‌هایی (Rack) قرار گرفته و به صورت منظم در کنار همدیگر قرار می‌گیرند. نحوه عملکرد دیتا سنتر را می‌توان در مراحل زیر خلاصه کرد:
- زمانی که فرد آدرس سایت مورد نظر خود را در گوگل وارد می‌کند، دیتاسنتر یک پیام درخواستی دریافت کرده و سپس ایمن بودن یا نبودن آن بررسی می‌شود و در صورت اطمینان از ایمنی آن به بخش سوییچ می‌رود که اغلب در قسمت لایه‌های دسترسی قرار دارد.
- در مرحله دوم این سوییچ درخواست فرد را به سمت وب سرور فیزیکی یا مجازی در لایه داخلی شبکه هدایت می‌کند. در این مرحله، سرور مربوطه درخواست فرد را دریافت کرده و آن را بررسی می‌کند و درخواست به سرورهای بانک اطلاعات می‌رود و داده‌های مورد نیاز خود را که در بانک اطلاعات وجود دارد، دریافت می‌کند.
- در مرحله بعدی و بعد از عبور درخواست از لایه‌های ذخیره‌سازی، اطلاعات لازم از دیسک‌های سخت خارج می‌شوند و به شکل بسته‌ای قابل انتقال درمی‌آیند.
- در نهایت درخواست تائید می‌شود و اطلاعات لازم دریافت خواهد شد اما عملکرد دیتاسنتر همچنان برقرار است و بعد از اتمام تمامی مراحل فوق، روترها سریع‌ترین و کوتاه‌ترین مسیری را که به مبدأ ختم می‌شود را شناسایی کرده و بسته را در این مسیر هدایت می‌کنند. تمامی مراحل گفته شده در طول چند ثانیه انجام می‌شوند.
انواع دیتاسنترها
همان‌طور که گفته شد دیتاسنترها از اهمیت بسیار بالایی برای موسسه‌ها و ارگان‌های مختلف برخوردارند و همانند سیستم‌های اطفا حریق گازی، اگزاست فن مقاوم در برابر حریق اف ۳۰۰ و سایر تجهیزات می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. دیتاسنترها انواع مختلفی دارند اما رایج‌ترین و کاربردی‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- دیتاسنترهای سازمانی (Enterprise Data Centers) که توسط خود سازمان‌ها پیاده‌سازی و مدیریت شده و معمولاً در محوطه فیزیکی و ساختمان اصلی سازمان ایجاد و میزبانی می‌شوند.
- دیتاسنترهای مدیریت شده (Managed Services Providers Data Centers) که اولین مدل برون‌سپاری (Outsource) دیتاسنترها بوده و معمولاً توسط یک شرکت ثالث (سرویس‌دهنده) مدیریت می‌شوند اگرچه امکان مدیریت کامل آن نیز وجود دارد.
- دیتاسنترهای هم‌مکانی (Colocation Data Centers) که با استفاده از آن‌ها سازمان‌ها و مؤسساتی که برای استقرار سرورهای پرقدرت خود به فضایی امن با پشتوانه پهنای باند پرظرفیت نیاز دارند، می‌توانند از خدمات هم‌مکانی یا خدمات اشتراک فضا در دیتاسنترها استفاده کنند.
- دیتاسنترهای یکجا یا عمده (Wholesale Data Centers) که بسیار بزرگ بوده که در آن سرویس‌دهنده فقط محوطه بسیار وسیعی از فضا، انرژی برق و سایر امکانات تأسیساتی را به مشتریان خود اجاره می‌دهد و معمولاً توسط شرکت‌های بزرگی همچون فیسبوک و یاهو استفاده می‌شوند.
- دیتاسنترهای ابری (Cloud Data Centers) که ارزان‌ترین نوع دیتاسنترها هستند و محبوبیت بالایی دارند. این دیتاسنترها این امکان را به سازمان‌ها و کسب‌وکارها می‌دهند تا به صورت کاملاً Self-Service دیتاسنتر اختصاصی مجازی خود را بر بستر ابری طراحی و در کوتاه‌ترین زمان ممکن راه‌اندازی کنند.
اهمیت دیتاسنترها برای ارگان‌ها و ویژگی‌های یک دیتاسنتر مدرن
استفاده از تجهیزات کامپیوتری در دهه‌های اخیر رواج بالایی یافته و اینترنت به یک ابزار کاربردی در سراسر جهان تبدیل شده به همین دلیل فناوری اطلاعات نقش ویژه‌ای در تمامی کسب‌وکارها دارد و همین باعث می‌شود که تقاضا برای خدمات دیتاسنتر افزایش یابد. در حقیقت دیتاسنترها نقش بسیار پررنگی برای پشتیبانی طیف عظیمی از فعالیت‌های مهم دولت‌ها، جامعه و کسب‌وکارها و فعالیت‌های خصوصی دارند. از مهم‌ترین و رایج‌ترین کاربردهای دیتاسنترها می‌توان به مواردی همچون تهیه نسخه پشتیبان و اشتراک فایل‌ها، ذخیره‌سازی کلان داده، مدیریت ارتباط با مشتری (CRM)، برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، پست الکترونیک، هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی، خدمات ارتباطی درون سازمانی، انتقال، پردازش و رایانش بدون وقفه داده‌های عظیم و … اشاره کرد.
از مهم‌ترین ویژگی‌های یک دیتاسنتر مدرن نیز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برخورداری از زیرساخت‌های انعطاف‌پذیر
- امکان ارتقاء ساده و بدون مشکل سرویس‌ها
- پاسخگو بودن ظرفیت‌ها و کارکردهای مورد نیاز در آینده در ارگان‌ها و کسب‌وکارهای مختلف
- برخورداری از سیستم سرمایشی و سیستم توزیع برق مناسب و کاهش هزینه‌ها و مصرف انرژی
- داشتن امنیت بالا و برخورداری از سیستم‌های امنیتی به‌روز و سیستم‌های اطفا حریق مدرن.
بهترین سیستم اطفاء حریق برای دیتاسنترها
یکی از مهم‌ترین نکاتی که در طراحی و زیرساخت‌های دیتاسنترها باید مورد توجه قرار بگیرد میزان امنیت اطلاعات و داده‌ها و محافظت از آن‌ها در برابر عوامل مختلفی همچون حریق است. از آنجایی که سیستم توزیع برق و سیم‌کشی‌ها نقش پررنگی در دیتاسنترها دارند امکان بروز حریق و آتش‌سوزی در این محیط‌ها وجود دارد به همین دلیل لازم است که در انتخاب سیستم اطفاء حریق مناسب اتاق سرور دقت بالایی داشت. همان‌طور که گفته شد امروزه سیستم‌های اطفا حریق مختلف و متعددی در دسترس قرار دارند که هرکدام می‌توانند کاربردها و قابلیت‌های مختلفی داشته باشند. می‌توان گفته بهترین و مطمئن‌ترین سیستم اطفاء حریق برای دیتاسنترها و مراکز داده‌ها سیستم اطفاء حریق گازی FM200 است چرا که این سیستم از ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است که مهم‌ترین آن‌ها شامل موارد زیر هستند:
- گاز FM200 به عنوان یک گاز خنثی و پاک شناخته می‌شود و از آن با عنوان Clean Agent نیز نام می‌شود.
- این گاز می‌تواند در سریع‌ترین زمان ممکن حریق را خاموش کند.
- این سیستم هیچ‌گونه خسارت جانی و زیست‌محیطی ایجاد نمی‌کند.
- این گاز هیچ‌گونه آسیب و خسارتی به تجهیزات الکترونیکی و اینترنتی وارد نمی‌کند.
- این گاز کاملاً بی‌بو و بی‌رنگ است و هیچ‌گونه برم و کلری در آن وجود ندارد.
جمع‌بندی نهایی
دیتاسنتر محیطی است که مجموعه بزرگی از سرورهای کامپیوتری و تجهیزات شبکه به وسیله امکانات زیرساختی و ارتباطی برای رایانش و میزبانی بخش عظیمی از اطلاعات و داده‌ها در آن قرار می‌گیرند و برای محافظت از داده‌ها و اطلاعات از سیستم‌های امنیتی پیشرفته، سیستم اعلام حریق، سیستم اطفا حریق و … برخوردارند. این مراکز داده می‌توانند کاربردهای متعددی در ارگان‌های دولتی و خصوصی و موسسه‌های مختلف تجارتی داشته باشند.