استفاده از سیستم‌های اطفاء حریق خصوصاً در فضاها و مکان‌های محدودی همچون ساختمان‌های مسکونی، تجاری، اداری و … از اهمیت بالایی برخوردار است چرا که آتش‌سوزی به عنوان یکی از خطرناک‌ترین پدیده‌ها شناخته می‌شود و در صورت بروز و عدم کنترل می‌تواند خسارت‌های جانی و مالی بسیار ناخوشایند و زیادی داشته باشد. امروزه انواع مختلفی از سیستم‌های اطفا حریق در دسترس هستند که هر کدام با توجه به ویژگی‌ها و مشخصاتی که دارند می‌توانند کاربردهای متعددی نیز داشته باشند. کپسول‌های آتش‌نشانی از جمله رایج‌ترین سیستم‌های اطفا هستند که بر اساس نوع خاموش‌کننده‌های آن نظیر آب، پودر و… به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و از هر کدام از آن‌ها باید بنا به نوع آتش‌سوزی استفاده نمود. در ادامه مطلب به بررسی کامل گاز استفاده شده در کپسول آتش‌نشانی پرداخته خواهد شد.
کپسول آتش‌نشانی چیست؟
کپسول آتش‌نشانی در حقیقت یک محفظه و مخزن است که می‌تواند حاوی موادی مختلفی همچون گازها، آب، پودر و … باشد و برای خاموش کردن حریق به کار گرفته می‌شود. گازهای استفاده شده در این کپسول‌ها می‌توانند دو وظیفه اصلی داشته باشند که شامل ایجاد فشار برای پاشیدن خاموش‌کننده بر روی آتش و انجام عملیات اطفا حریق و همچنین کاهش دمای آتش و از بین بردن حرارت و خاموش کردن کامل آتش. در مقاله‌ای تحت عنوان سیستم اطفاء حریق گازی FM200 از سایت ماد ایمن پاسارگاد به بررسی کامل و دقیق سیستم اطفاء حریق گازی FM200، مزایا و معایب و کاربردهای آن پرداخته شده که اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده‌ها قرار می‌دهد.
گاز کپسول آتش‌نشانی چیست؟
به صورت کلی در هرکدام از روش‌های اطفاء حریق آبی و گازی از مواد مختلفی استفاده می‌شود که می‌توانند ویژگی‌ها، کاربردها و مشخصات مختلفی داشته باشند. گاز کپسول آتش‌نشانی در کپسول‌های آتش‌نشانی به گازی گفته می‌شود که می‌تواند به دو منظور اصلی به کار برود. اولین کاربرد این گاز خنک کردن محل آتش‌سوزی و دومین کاربرد آن هدایت کردن خاموش‌کننده موجود در کپسول آتش‌نشانی است. روند این گازها در داخل کپسول‌ها متفاوت بوده و می‌توانند با توجه به نوع خاموش‌کننده‌ها به کار بروند. چنانچه مواد خاموش‌کننده داخل کپسول‌ها بر پایه آب باشد نمی‌توان به هیچ عنوان از گاز کربن دی‌اکسید استفاده کرد چراکه ممکن است دچار حریق شده و عملکرد کپسول مختل شود. بهترین گزینه برای کپسول‌هایی که بر پایه آب هستند استفاده از هوای فشرده می‌باشد در حالی که گاز دی‌اکسید کربن بیشتر در کپسول‌هایی استفاده می‌شود که خاموش‌کننده آن‌ها بر پایه آب نیست.
گاز مورد استفاده در کپسول‌های آتش‌نشانی
همان‌طور که گفته شد کپسول‌های آتش‌نشانی می‌توانند با مواد مختلفی پر شوند و برای انواع آتش‌سوزی‌های به کار بروند. به صورت کلی گازهای مورد استفاده از کپسول‌های آتش‌نشانی به دو دسته گاز کربن دی‌اکسید یا CO2 و هوای خشک (شارژ کپسول آتش‌نشانی) تقسیم می‌شوند. پرکاربردترین گازی که در این کپسول‌ها استفاده می‌شود گاز کربن دی‌اکسید یا همان CO2 چرا که این گاز در مقایسه با انواع گازهای دیگر از مزایای متعددی همچون فشرده‌سازی راحت‌تر، قیمت مناسب‌تر، امنیت بالاتر و … برخوردار است.
همچنین گاز CO2 از فشار و قدرت بالایی برخوردار است و می‌تواند فوم، آب، پودر و سایر مواد قابل استفاده در کپسول‌های آتش‌نشانی را با بالاترین قدرت ممکن پرتاب کند و عملیات اطفاء حریق را سریع‌تر انجام بدهد.
یکی دیگر از دلایل محبوبیت بالای گاز CO2 در کپسول‌های آتش‌نشانی پایین آمدن دمای آن در زمان فشرده شدن است به‌گونه‌ای به‌راحتی می‌تواند دمای آتش‌سوزی را کاهش بدهد و از بروز حوادث و آسیب‌های بیشتر جلوگیری می‌کند.
نحوه استفاده از گاز CO2 در کپسول آتش‌نشانی
همان‌طور که گفته شد CO2 به عنوان بهترین گاز استفاده شده در کپسول آتش‌نشانی شناخته می‌شود و می‌تواند مزیت‌های متعددی داشته باشد و با برخورداری از ویژگی‌هایی نظیر غیر قابل اشتعال بودن، بدون بو، خنثی، غیر سمی و … گزینه مناسبی برای اطفاء حریق گازی به شمار می‌رود. این گاز به دو شیوه متفاوت در کپسول‌ها استفاده می‌شود که شامل استفاده از گاز CO2 در کپسول‌های کاتریج بیرون و استفاده از گاز CO2 در کپسول‌های کاتریج داخل هستند.
استفاده از گاز CO2 در کپسول‌های کاتریج بیرون
کپسول‌های کاتریج بیرون در حقیقت نوعی کپسول هستند که کاتریج آن‌ها که حاوی گاز دی‌اکسید کربن است بیرون محفظه اصلی مواد خاموش‌کننده قرار می‌گیرد و با استفاده از اهرم یا فلکه که راه خروجی محفظه CO2 را کنترل می‌کند می‌توان فشار لازم برای پاشش مواد خاموش‌کننده را تأمین کرد. این کپسول‌ها از یک سوپاپ عملکرد برخوردارند و زمانی که نیاز به استفاده بیشتری از گاز CO2 باشد می‌توان از آن استفاده کرد. این نوع کپسول‌ها در مقایسه با کپسول‌های کاتریج داخل رواج بیشتری دارند. برای استفاده از کپسول‌های کاتریج بیرونی باید به نکات مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند:
- کپسول باید در نزدیکی محل حریق بر روی زمین قرار داده شود
- ضامن کپسول باید آزاد گردد
- لوله لاستیکی مربوط به پاشش خاموش‌کننده باید از گیره خارج شده و به سمت حریق گرفته شود
- شیر گاز باید با احتیاط باز شود
- با فشار اهرم و حرکت شیلنگ لاستیکی و نازل می‌توان آتش را خاموش کرد.
استفاده از گاز CO2 در کپسول‌های کاتریج داخل
در این نوع از کپسول‌های آتش‌نشانی فشار به‌وسیله گاز CO2 که داخل یک سیلندر کوچک است و در زیر درپوش، داخل سیلندر اصلی کپسول آتش‌نشانی قرار دارد اعمال خواهد شد. در اصل زمانی که از کپسول استفاده شده و اهرم آن فشار داده می‌شود، راه خروج گاز در داخل کاتریج باز می‌شود و مواد موجود در کپسول آتش‌نشانی را تحت فشار قرار می‌دهد و باعث پاشش آن‌ها به بیرون خواهد شد.
جمع‌بندی نهایی
کپسول‌های آتش‌نشانی از جمله رایج‌ترین سیستم‌های اطفا حریق هستند که می‌توانند کاربردهای متعددی داشته باشند. گاز استفاده شده در کپسول آتش‌نشانی با توجه به نوع مواد خاموش‌کننده می‌تواند متفاوت باشد اما رایج‌ترین گازها در این کپسول‌ها هوای فشرده و گاز CO2 هستند. گاز CO2 به عنوان رایج‌ترین و مطمئن‌ترین گاز برای کپسول‌هایی که بر پایه آب نیستند مناسب بوده و می‌تواند مزیت‌های متعددی نسبت به سایر سیستم‌های اطفا داشته باشد.