آتش‌سوزی به عنوان یکی از پدیده‌های خطرناک و ویرانگر شناخته می‌شود که می‌تواند خسارت‌های جانی و مالی زیادی به همراه داشته باشد به‌گونه‌ای که جبران آنها غیر ممکن و یا بسیار دشوار باشد. با پیشرفت علوم و تکنولوژی‌های مختلف امروزه از سیستم‌ها و تجهیزات مختلفی برای تأمین امنیت ساختمان‌ها و جلوگیری از بروز حوادث استفاده می‌کنند. سیستم‌های اعلام و اطفا حریق از جمله کاربردی‌ترین و ضروری‌ترین سیستم‌های امنیتی هستند که برای مقابله با آتش به کار می‌روند و می‌توانند انواع مختلفی داشته باشند. سیستم‌های اعلام حریق علیرغم تمامی مزیت‌هایی که دارند می‌توانند مشکلات و معایبی نیز داشته باشند که آلارم های کاذب و غیر واقعی یکی از رایج‌ترین آنها است. در ادامه مطلب به بررسی نحوه عملکرد آشکار سازهای دود و دلایل ایجاد آلارم کاذب دتکتور دود، همچنین نحوه تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی پرداخته خواهد شد.
نحوه عملکرد آشکارساز دود
سیستم‌های اعلام حریق که می‌توانند شامل انواع سیستم اعلام حریق متعارف و آدرس پذیر باشند از تجهیزات و قطعات مختلفی تشکیل می‌شوند و هر کدام از قطعات آنها وظایف منحصربه‌فردی دارند. سیستم‌های اعلام حریق می‌توانند انواع مختلفی از دتکتورها مانند دتکتور حرارتی، دتکتور دودی، دتکتور شعله‌ای، دتکتور گازی و دتکتور مولتی (ترکیبی) داشته را داشته باشند و هر کدام از این آشکارسازها مکانیسم و عملکرد متفاوتی دارند. در اصل می‌توان با تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی عملکرد آنها را تحت کنترل داشت هر چند که این دتکتورها دو نوع مختلف دارند و شیوه عملکرد آنها نیز متفاوت و به شرح زیر هستند:
- در دتکتورهای دودی نوری از پرتوهای نور پایدار استفاده می‌شود و زمانی که ذرات دود به محفظه داخلی وارد می‌شوند، نور پراکنده شده و به طرف فوتوسل می‌رود و زمانی که این نور به فوتوسل برسد باعث فعال شدن هشدار سیستم می‌شود و درنهایت مرکز کنترل دستورات لازم را انتقال می‌دهد.
- در دتکتورهای دودی یونیزاسیون از یون‌ها و الکترون‌هایی که در اطراف الکترودها در حرکت هستند، استفاده می‌شود و زمانی که دود وارد محفظه آشکارساز دود یونیزه شود، به یون‌ها چسبیده و در نهایت فعل و انفعالات را مختل کرده و باعث فعال شدن زنگ هشدار سیستم می‌شود.
علت ایجاد هشدارهای کاذب در دتکتورهای دود
همانطور که گفته شد استفاده از دتکتورهای مختلف در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر و سیستم‌های متعارف می‌تواند مزایای متعددی داشته باشد اما گاهی ممکن است در اثر عوامل مختلفی دچار اختلال شود و مشکلاتی ایجاد کند. ایجاد آلارم های کاذب از رایج‌ترین اشکالات این آشکارسازها است. این آلارم ها می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر می‌باشند:
نصب در محل نادرست
چنانچه این دتکتورها در محل‌هایی نصب شوند که به ابزارهایی همچون اجاق گاز، تستر، گاز فر و … نزدیک باشند ممکن است آلارم های کاذب ایجاد کنند. امروزه دتکتورهای مدرن و پیشرفته‌ای تولید شده‌اند که حتی در برابر افزایش ناگهانی دما نیز واکنش نشان می‌دهند و می‌توانند هشدارهای غیر واقعی ارسال کنند.
وجود رطوبت و گازهای مختلف
زمانی که تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی به درستی انجام نشده باشد می‌تواند به عوامل مختلفی همچون بخار، رطوبت و … حساس باشد و در نهایت هشدارهای غیر واقعی ارسال کند. نزدیک بودن این دتکتورها به لوازم آشپزخانه می‌توان در زمان پخت غذا ایجاد آلارم کاذب دتکتور دود کند. همچنین زمانی که میزان رطوبت محیط بالا باشد و یا هوا از تراکم زیادی برخوردار باشد می‌تواند پرتو نور یک سنسور فتوالکتریک را پراکنده کند یا در محفظه‌ی دتکتور یونیزه به یون‌ها بچسبد.
وجود گرد و غبار و حشرات ریز
یکی دیگر از مهم‌ترین دلایل ایجاد آلارم های اشتباه در دتکتورهای دودی تجمع گرد و غبار در محیط است. وجود گرد و غبار می‌تواند باعث فعال شدن هشدار آن شود به همین دلیل بهتر است که هر چند وقت یکبار با استفاده از جاروبرقی این دتکتورها تمیز شوند. حشرات ریز و مزاحم نیز می‌توانند با ورود به داخل دتکتور موجب ایجاد هشدار و آلارم های کاذب شوند.
وجود مواد شیمیایی مختلف پیرامون دتکتور
بعضی از مواد شیمیایی می‌توانند گازهای مختلفی از خود متصاعد کنند و یا بوی زننده و تندی داشته باشند و این عوامل می‌توانند باعث ایجاد آلارم کاذب در دتکتورها شوند.
ضعیف بودن باتری دتکتور
گاهی ضعیف بودن باتری باعث می‌شود که دتکتورهای سیستم اعلام حریق ایجاد آلارم و صداهای ممتد کنند و لازم است که از سلامت باتری آنها اطمینان داشت.
نحوه تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی
برای آنکه دتکتورهای دود و سایر دتکتورهای سیستم اعلام حریق از عملکرد مطمئن و مناسبی برخوردار باشند لازم است که تنظیمات مختلفی بر روی آنها انجام شود. برای تنظیم این سیستم‌ها باید به نکات و مواردی توجه داشت که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند:
- در مرحله اول باید مطمئن شد که فاصله دتکتور از لوازمی همچون اجاق گاز و یا سرویس‌های بهداشتی و … مناسب است.
- با ایجاد دود در نزدیکی دتکتور و یا استفاده از اسپری‌های تست دتکتور می‌توان از سلامت و عملکرد صحیح آن مطمئن شد.
- چنانچه دتکتور قابلیت برنامه‌ریزی دارد باید برای تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی طبق دستورات سازنده آن عمل نمود.
- دتکتور باید کاملاً تمیز شود و از عدم هرگونه آلودگی، گرد و غبار و حشرات در داخل آن اطمینان حاصل کرد.
- تعدادی از برندهای تولید کننده دتکتور برای تست سلامت آن ابزارهای مخصوصی عرضه می‌کنند که می‌توان از آنها برای تنظیم آن استفاده کرد.
نکات مهم در استفاده در دتکتور دودی
بعد از انجام تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی و اطمینان از سلامت آن لازم است که در استفاده از آن نیز به موارد و نکات مختلفی توجه داشت که مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند.
- میزان حساسیت هر کدام از دتکتورهای نصب شده در اتاق خواب، آشپزخانه، راهروها و … باید با تنظیمات ویژه‌ای تعیین شوند
- تعداد دتکتورها باید متناسب با مساحت و نوع محیط انتخاب شود
- سلامت دتکتورها باید به صورت ماهانه ارزیابی گردد.
- حتی الامکان باید از دتکتورهای پیشرفته و قابل برنامه‌ریزی استفاده شود
- فاصله نصب دتکتور از تجهیزاتی همچون اجاق گاز باید طبق استانداردها تعیین شود.
- از رنگ کردن و قرار دادن محافظ برای دتکتور خودداری شود.
- دتکتور بعد از چند سال باید جایگزین شود
جمع‌بندی نهایی
دتکتور دود یکی از کاربردی‌ترین قطعات سیستم‌های اعلام حریق است که می‌تواند از بروز بسیاری از اتفاقات ناگوار جلوگیری کند. تنظیم حساسیت دتکتورهای دودی برای کاهش آلارم کاذب دتکتور دود اهمیت بالایی دارد چرا که عوامل همچون گرد و غبار، رطوبت، بخارات و … می‌توانند باعث ایجاد آلارم کاذب شوند.