استفاده از سیستم‌های اطفا حریق امری ضروری و حیاتی است و لازم است که در تمامی ساختمان‌های اداری، مسکونی، تجاری و … اجرا شوند. از گذشته تا به امروز از سیستم‌های مختلفی برای خاموش کردن آتش استفاده شده است اما امروزه سیستم اطفاء حریق گازی FM200 که جایگزین گازهای هالون است به عنوان بهترین و مطمئن‌ترین سیستم اطفا حریق شناخته می‌شود. طراحی، نصب و استفاده از سیستم FM200 نیازمند رعایت نکات و پارامترهای مختلفی است که با نام استاندارد fm200 شناخته می‌شود. در ادامه مطلب به بررسی کامل و دقیق این استاندارد پرداخته خواهد شد.
استاندارد fm200 چیست؟
استاندارد اطفاء حریق FM200 که با نام استاندارد NFPA 2001 نیز شناخته می‌شود در حقیقت یک کمیته فنی است که در سال 1991 سازمان‌دهی شده و به بیان نحوه طراحی، نصب، خدمات پس از نصب و نحوه عملکرد سیستم اطفاء حریق گازی FM200 نظارت دارد. این استاندارد از حداقل الزامات و نیازمندی‌ها برای سیستم‌های اطفا حریق عامل پاک به روش پوشش مستقیم و جامع برخوردار است. این استاندارد در حقیقت خاموش‌کننده‌هایی که از سیستم دی‌اکسید کربن یا آب برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کنند را پوشش نمی‌دهد و این نوع از سیستم‌های اطفا باید از کد NFPA انحصاری بهره ببرند.
عامل اطفا کننده این استاندارد در روز 16 سپتامبر سال 1987 در پروتکل مونترال به عنوان جایگزین اصلی گازهای هالون معرفی شده و به بیان مواردی همچون خریداری، طراحی، نصب، تست، مهندسی و پیش مهندسی سیستم اطفاء حریق گازی FM200 می‌پردازد.
استاندارد FM200 از نظر طراحی و اجرا
در حقیقت سیستم اطفاء حریق گازی FM200 از قطعات و اجزای مختلفی همچون سیلندر، نازل، شیلنگ فشار قوی، شیر برقی، بست، براکت و … تشکیل شده است و نصب و اجرای آن نیازمند محاسبات هیدرولیک و نرم‌افزاری ویژه‌ای است. هرچند که خطرات گاز fm200 در مقایسه با انواع گازهای هالون بسیار کمتر است که نصب و استفاده این سیستم نیز نیازمند رعایت استانداردهای ویژه‌ای است. نرم‌افزار VDS به عنوان یکی از بهترین نرم‌افزارهای طراحی هیدرولیک و تخصصی سیستم اطفاء حریق FM200 است. در طراحی این سیستم باید در نظر داشت که پکیج سیستم اطفاء حریق کاملاً از یکی از استانداردهای UL/FM یا VDS پیروی کند و به همین دلیل در متن استاندارد fm200 از جمله Clean Agent Unit استفاده می‌شود.
همچنین در این استاندارد لوله‌کشی اطفاء حریق با گاز fm200 باید از طریق لوله بدون درز سیاه رده ۴۰ انجام شده و لوله‌کشی حتماً باید با خروجی نرم‌افزار طراحی مطابقت کامل داشته باشد. برای فعال‌سازی سیستم با گاز fm200 باید از پنل های اعلام با زون اطفا استفاده شود و استفاده از پنل های اعلام حریق و رله جهت اتصال آن به سیستم اطفاء حریق صحیح نیست.
جزئیات استاندارد fm200
برای طراحی سیستم اطفاء حریق گازی FM200 لازم است که مواردی همچون میزان ماده اطفایی، طرح لوله‌کشی، میزان افت فشار لوله‌ها، ادوات جانب، مکان و نوع نازل و … را به صورت دقیق محاسبه کرد. همچنین برآورد میزان دانسیته پر شدن ماده اطفایی در سیلندرها و تعداد سیلندرهای سیستم اطفا نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. طرح نهایی سیستم اطفا باید بر اساس برنامه نرم‌افزاری افت فشار برای جریان دو فازی تعیین شده و برای جلوگیر از افت فشار در نازل‌ها باید چگالی پر کردن سیلندرها به صورت دقیق محاسبه شود.
میزان غلظت تعیین شده توسط استاندارد FM برای FM200، 7% است هرچند که UL غلظت 7.44% را عنوان کرده است اما مقادیر بیش از این مقدار می‌تواند برای محیط و افراد خطرناک باشد. در مقاله دیگری از سایت ماد ایمن پاسارگاد تحت عنوان آیا قانون منع استفاده از هالو کربن‌ها تأثیری بر روی استفاده از گاز fm200 دارد؟ به بررسی کامل گاز FM200 و خطرات احتمالی آن پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده قرار بدهد.
استاندارد fm200 در مورد غلظت ماده اطفایی
همان‌طور که گفته شد در استاندارد fm200 میزان غلظت ماده اطفایی 7 درصد است و مقادیر بیشتر از آن مورد تائید نیست. به صورت کلی در مورد کلین اجنت ها دو مقدار NOAEL و LOAEL لحاظ می‌شود که مقدار آن‌ها برای مواد اطفایی مختلف متفاوت است.
- NOAEL: No Observable Adverse Effect Level حدی است که در مقادیر کمتر از آن هیچ عوارض جانبی ندارد.
- LOAEL: Lowest Observable Adverse Effect Level حدی است که در مقادیر بیشتر از آن عوارض جانبی خواهد داشت
در استاندارد مربوط به سیستم اطفاء حریق گازی FM200 میزان NOAEL برابر با 9 درصد و میزان LOAEL برابر با 10.5 درصد است. همچنین در این استاندارد لازم است که بر اساس فرمول‌هایی که در NFPA 2001 بیان شده‌اند مواردی همچون میزان ماده اطفایی، نشت ماده اطفایی و تأثیر ارتفاع بر روی آن، نشتی از درز درب‌ها، نشت از کف کاذب، نشتی از درز دمپرها، نشتی از سقف کاذب و مدت زمان لازم برای ماندگاری ماده اطفایی در محیط بررسی و محاسبه شوند تا این سیستم بهترین و مناسب‌ترین عملکرد را داشته باشد. در مقاله‌ای تحت عنوان اگزاست فن مقاوم در برابر حریق اف ۳۰۰ به بررسی سیستم اگزاست فن F300، مزایا، معایب و کاربردهای آن پرداخته شده و مطالعه آن خالی از لطف نیست.
تأییدیه‌های استاندارد جهانی
همان‌طور که گفته شد در استاندارد fm200 لازم است که برای اجرای سیستم اطفا حریق نکات و پارامترهای مختلفی محاسبه و بررسی شوند که مهم‌ترین آن‌ها شامل میزان ماده اطفایی، طرح لوله‌کشی، میزان افت فشار لوله‌ها، ادوات جانبی و … هستند. در سیستم‌های اعلام و اطفا حریق تأییدیه‌های جهانی مختلفی وجود دارند که می‌توانند به افراد در استفاده از آن‌ها اطمینان خاطر داشته باشند.
- در تجهیزات اعلام حریق لوازمی همچون دتکتورها، کابل‌ها، شستی‌ها، سیستم ایر سمپلینگ و … باید از تأییدیه lpcb انگلستان برخوردار باشند و با مورد تائید fm و ul قرار بگیرند.
- تجهیزاتی که دارای تأییدیه و گواهینامه VDS آلمان هستند مطمئناً استاندارد بوده و میتان استفاده کرد.
- گاز داخل سیلندر حتماً باید دارای تأییدیه و استاندارد fm و ul باشد.
- شیر و سیلندر حاوی گاز fm200 حتماً باید از استاندارد BSI انگلستان برخوردار باشد
در حقیقت استاندارد fm200 شامل مجموعه‌ای از تأییدیه‌های جهانی است و برای افزایش ایمنی و سلامت افراد به کار گرفته می‌شود و همان‌گونه که در طراحی و اجرای سامانه تهویه پارکینگ باید به نکات و فاکتورها مختلفی داشت در طراحی و اجرای سیستم اطفاء حریق گازی FM200 نیز باید تمامی موارد ایمنی، تأییدیه‌ها و استانداردها رعایت شوند.
جمع‌بندی نهایی
سیستم اطفاء حریق گازی FM200 به عنوان بهترین، مطمئن‌ترین و سالم‌ترین سیستم اطفا حریق شناخته می‌شود که جایگزین گازهای هالون شده است. برای نصب و اجرای این سیستم لازم است که تمام نکات و موارد استاندارد fm200 که شامل میزان ماده اطفایی، طرح لوله‌کشی، میزان افت فشار لوله‌ها، مکان و نوع نازل، نشت ماده اطفایی و تأثیر ارتفاع بر روی آن، نشتی از درز درب‌ها، نشت از کف کاذب، نشتی از درز دمپرها و … هستند به‌دقت مورد بررسی و محاسبه قرار بگیرند