صنعت ساختمان‌سازی در سال‌های خیر پیشرفت و توسعه قابل توجهی داشته است و ساختمان‌هایی که با استانداردهای امروزی ساخته می‌شوند از نظر امنیت، طول عمر، ماندگاری، هزینه، سرعت ساخت‌وساز و … وضعیت بسیار بهتری در مقایسه با ساختمان‌های گذشته دارند. یکی از مهم‌ترین اصول و قواعدی که باید در زمان ساخت‌وساز به آن توجه شود ایجاد پله‌های فرار است که در زمان بروز حوادث مختلفی همچون زلزله، آتش‌سوزی و … مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ادامه مطلب به بررسی مهم‌ترین نکات از ضوابط پله فرار آتش‌نشانی و ضوابط پله فرار در مجتمع مسکونی پرداخته خواهد شد.
پله فرار چیست؟
پله فرار در حقیقت به پله‌هایی گفته می‌شود که در نمای خارجی ساختمان ساخته می‌شود و برای خروج سریع و امن افراد در مواقع اضطراری مانند زمان‌های بروز حوادث طبیعی و غیر طبیعی استفاده خواهد شد. ابعاد و اندازه‌های این پله ها باید به گونه‌ای طراحی شوند خروج افراد را امن کرده و خطرات ناشی از حوادث را کاهش دهد به همین دلیل معمولاً این پله‌ها از جنس آهن، فولاد، استیل و آلومینیوم تولید می‌شوند چرا که این فلزات می‌توانند در برابر نور خورشید، آتش‌سوزی، برق و باران و … مقاومت خوبی داشته باشند.
ضوابط پله فرار در مجتمع مسکونی
- درب خروجی پله فرار در مجتمع‌های مسکونی نباید در مکان‌هایی مانند آشپزخانه، سرویس‌های بهداشتی، رختکن‌ها، اتاق‌خواب و یا هر فضای دیگری که دارای درب است، ساخته شود چرا که در این حالت و در صورت بروز حوادث مختلف امکان مسدود شدن آن وجود خواهد داشت.
- چنانچه پله فرار دارای درب خروج است این درب باید به طرف بیرون باز شود تا باعث انسداد مسیر نشود.
- پله‌های فرار حتما باید از بالای پشت بام تا پایین‌ترین نقطه مجتمع‌های مسکونی را فرا بگیرند و از تمامی طبقات ساختمان عبور کرده باشند به گونه‌ای که دسترسی به آن‌ها برای تمامی طبقات راحت و سریع باشد.
- پله‌های فرار نباید به صورت راه‌پله گرد ساخته شوند و لازم است که مطابق با سبک راه‌پله‌های مستقیم و رفت و برگشتی طراحی و ساخته شوند.
- اجرای راه‌پله‌های اضطراری برای ساختمان‌های بیش از 4 طبقه الزامی است و همچنین بر اساس آیین‌نامه مقررات ملی ساختمان چنانچه ارتفاع کف بالاترین طبقه از 15 متر بیشتر باشد، ساختمان حتما به دو پله فرار نیاز دارد.
- حداقل فاصله پله فرار از پنجره‌های مشرف باید به اندازه یک متر در نظر گرفته شود و این پله‌ها باید مرتبط با نزدیک‌ترین درب خروجی طراحی گردند.
- پله‌های فرار باید به صورت مسقف اجرا شوند تا از ریزش برف و بارندگی مصون مانده و از لغزندگی و سقوط اشیاء جلوگیری به عمل آید.
- از تعبیه کردن هر گونه تجهیزات مانند سیستم اطفاء حریق گازی FM200 کپسول‌های آتش‌نشانی و … در پله‌های فرار باید خودداری نمود.
- پاخور تمام پله‌ها در راه‌پله اضطراری باید از یک جنس و غیر لغزنده باشد و به منظور جلوگیری از افزایش رعب و وحشت افراد در مواقع اضطراری زیر پلکان باید با ورق آجدار با ضخامت ۳ میلی‌متر بسته شود.
ضوابط پله فرار آتش نشانی
- در حقیقت ضوابط پله فرار آتش‌نشانی نیز تکمیل‌کننده ضوابط پله فرار در مجتمع‌های مسکونی است و لازم است که توجه و اهمیت زیادی به آن‌ها داشت.
- بر اساس ضوابط آتش‌نشانی حداکثر فاصله درب ورودی ساختمان تا درب ورودی پله‌های فرار باید 10 متر باشد و بیشتر از آن جایز نیست.
- در هر بازه حداکثر باید از 12 پله استفاده کرد و در صورتی که از این تعداد بیشتر شود باید از پاگرد استفاده کرد.
- حداقل ارتفاع نرده محافظ در این پله‌های 80 سانتیمتر است و فاصله بین نرده‌های عمودی نیز حداکثر 11 سانتیمتر می‌باشد.
- در ساختمان‌های بیشتر از 4 طبقه حداقل یک پلکان عمومی باید تا سطح پشت بام وجود داشته باشد مگر در حالتی که پشت بام‌ها به صورت شیب‌دار و یا بی‌استفاده باشند.
- مصالح و مواد مورد استفاده در ساخت پله اضطراری باید در برابر حریق مقاومت بالایی داشته باشند
- پلکان خروجی باید به صورت دوربند با ساختار 2 ساعت مقاومت در برابر حریق اجرا شوند
- در پاگردهای طبقات وجود تابلوهای شمارشگر طبقات و نشان دهنده مسیر خروج الزامی بوده و به هیچ عنوان نباید کنتورهای برق، گاز و … در این محل‌ها و بدنه پلکان نصب شوند.
- رعایت تمامی ضوابط پله فرار در مبحث سوم به عنوان ضوابط پله فرار آتش نشان امری ضروری بوده و تمامی سازندگان موظف به اجرای آن‌ها هستند.
نقش درب ضد حریق در ضوابط پله فرار
همان‌گونه که سامانه تهویه پارکینگ می‌تواند نقش مؤثر و اساسی در امنیت و سلامت پارکینگ‌ها و جلوگیری از بروز حوادث داشته باشد، درب ضد حریق نیز نقشی کلیدی در ضوابط پله فرار دارد. در اصل اهمیت این درب ها از این جهت است که میان راه خروج اضطراری افراد و پله فرار در هنگام وقوع آتش‌سوزی باید واسطه‌ای قرار بگیرد که از خروج دود و آتش به بخش امن خروج اضطراری که همان پله فرار است جلوگیری نماید به همین دلیل چه در مقررات ملی ساختمان و چه در ضوابط آتش‌نشانی وجود درب ضد حریق از الزامات پله فرار است تا امنیت افراد در زمان بروز حوادث تأمین شود.
ابعاد اجزای پله فرار
ابعاد و اندازه‌های پله فرار می‌توانند در ضوابط ساختمان‌سازی و آتش‌نشانی اهمیت بالایی داشته باشند بنابراین باید تمامی اجزای این پله‌ها در اندازه‌های استاندارد و به شکلی اصولی ساخته شوند در غیر این صورت ممکن است باعث بروز خطرات و خسارت‌های مختلفی شوند. حداقل عرضی که برای پله‌ها، پاگردها و تمامی دسترسی‌های خروج در طول مسیر پله های فرار در نظر گرفته شده است 90 سانتیمتر است. همچنین شیب رمپ نباید بیشتر از 32 درجه باشد و ارتفاع پله‌های فرار نیز نباید از 18 سانتیمتر بیشتر شود و کفی پله فرار باید حداقل به اندازه 29 سانتیمتر باشد. در ساختمان‌های کوچک عرض قابل قبول پله 45 سانتیمتر و ارتفاع پله‌ها 30 سانتیمتر است در حالی که عرض پاخور پله می‌تواند 15 سانتیمتر باشد. در ساختمان‌های استاندارد عرض قابل قبول برای پله‌ها 56 سانتیمتر، ارتفاع پله‌ها 23 سانتیمتر و عرض پاخور نیز 23 سانتیمتر است.
بهترین جایگزین پله فرار
پدیده آتش‌سوزی از خطرناک‌ترین پدیده‌هایی است که می‌تواند خسارت‌های مالی و جانی جبران ناپذیری به همراه داشته باشد و این پدیده می‌تواند در ساختمان‌های چند طبقه خطرات به مراتب بیشتری به همراه داشته باشد خصوصاً زمانی که احتمال آتش‌سوزی در طبقات پایین‌تر بالا باشد و راه‌های فرار برای افراد واقع در طبقات بالاتر مسدود گردد. اگرچه پله های فرار می‌توانند یک راهکار عالی و بی‌نظیر برای این مشکلات باشند و به دلیل قرار گرفتن در بخش خارجی ساختمان و دوری از گرما و دود می‌توانند مسیر امنی را برای خروج افراد فراهم کنند اما محدودیت‌هایی نیز دارند. امروزه در ساختمان‌های جدید و بلندمرتبه آسانسورها جایگزین پله‌های فرار شده‌اند. علاوه بر آسانسورها می‌توان از سرسره‌های فرار، آسانسورهای تاشو خارجی و همچنین چترهای نجات به عنوان پله فرار در مواقع بروز حوادث استفاده کرد. در مقاله‌ای تحت عنوان اگزاست فن مقاوم در برابر حریق F300 از سایت ماد ایمن پاسارگاد به بررسی و معرفی کامل اگزاست فن اف ۳۰۰ و ویژگی‌ها و کاربردهای آن پرداخته شده که می‌تواند اطلاعات مفیدی در اختیار خواننده قرار بدهد.